h¡wm¡−cn p¤fË£j ®L¡V Ñ
q¡C−L¡VÑ ¢hi¡N ((®®ggg±±±±SSSScccc¡¡l l££ BBBf£m AAAA¢d−rœ)
Ef¢ÙÛax
¢hQ¡lf¢a Se¡h ®j¡x Bnl¡g¥m L¡j¡m
−g±Sc¡l£ BBBBf£m ew 10852/ / 2000019
m¤vgl lqj¡e
----Bp¡j£-B¢fmL¡l£z
-he¡j-
l¡øÊ J AeÉ
------l¡øÊ-fТafrz HÉ¡X−i¡−LV −j¡x Bnl¡g¥m Cpm¡j
---Bp¡j£-B¢fmL¡l£-clM¡Ù¹L¡l£ f−rz HÉ¡X−i¡−LV Ba¡El lqj¡e
-------2ew fË¢afr f−rz HÉ¡X−i¡−LV −j¡x B−nL ®j¡¢je, ®Xf¤¢V HÉ¡Ve£Ñ ®Se¡−lm pw−N HÉ¡X−i¡−LV ®gl−c±p£ Bš²¡l, pqL¡l£ HÉ¡Ve£Ñ ®Se¡−lm HÉ¡X−i¡−LV m¡L£ Bš²¡l, pqL¡l£ HÉ¡Ve£ ®Se¡−lm
-- l¡øÊ-fТafr f−rz
öe¡e£ Hhw l¡u fËc¡−el a¡¢lMx 222 28888.08888.... 022zz
¢hQ¡lf¢a Se¡h ®j¡x Bnl¡g¥m L¡j¡mx
¢h‘ A¢a¢lš² c¡ul¡ SS, 1j Bc¡ma, V¡‰¡Cm La«ÑL c¡ul¡ j¡jm ew 238/2010 (¢p,
Bl j¡jm¡ ew 24/2010 d¡l¡ 138 A¢i−k¡−N ®c¡o£ p¡hÉÙ¹ L−l 02 (c¤C) j¡p L¡l¡cä Hhw 5,74,305/- (fy¡Q mr Q¥u¡šl q¡S¡l ¢aena f¡yQ V¡L¡ AbÑcä) H ¢hNa Cw−lS£ 06.09.2011 a¡¢l−Ml l¡u J B−c−n pwr¥ì q−u p¡S¡fСç Bp¡j£ −g±Sc¡l£ L¡kÑ¢h¢dl 410 d¡l¡u ®g±Sc¡l£ Bf£m ¢ehå−el ®fТr−a Aœ ¢hi¡N q−a Bf£m¢V ¢ejÀ h¢ZÑa i¡−h Nªq£a q−u¢Rm-
1
Bf£mL¡l£ f−rl ¢h‘ HÉ¡X−i¡−LV ®j¡x Bnl¡g¥m Cpm¡j ¢hNa Cw−lS£ 06.01.2022 a¡¢l−M pÇf¡¢ca HL¢V B−f¡oe¡j¡ c¢mm ( c¡¢Mmf§hÑL ¢e−hce L−le ®k, Aœ ®j¡LŸj¡l ¢h−l¡d£u ¢ho−u Bc¡m−al h¡¢q−l frà−ul j−dÉ B−f¡−ol j¡dÉ−j ¢eÖf¢š q−u−Rz Ef¢l¢õ¢Ma AhÙÛ¡d£−e pw¢nÔø ab¡ B−f¡oe¡j¡ c¢m−ml ¢i¢š−a Aœ ®g±Sc¡l£ Bf£m¢V ¢eÖf¢šl fСbÑe¡ L−lez
B¿¹SÑ¡¢aL BCe ( )
Be¤j¡¢eL 2100 ¢h¢pC ( ) ®b−L −j−p¡−f¡V¡¢ju¡, ¢jpl Hhw AeÉ¡eÉ fСQ£e j jd dÉ ÉfСQÉÉ ÉÉ ((
) A’−ml piÉa¡l E›¡−el pju ®b−LC B¿¹SÑ¡¢aL BC−el fb Qm¡z Hhw Hl j−dÉL¡l fСQ£eaj p¢å Hhw ¢jpl£u g¡l¡J Hhw Hl jdÉL¡l p¢å fСQ£eaj B¿¹SÑ¡¢aL BC−el ¢ecnÑez k¢cJ L¡W¡−j¡Nai¡−h H¢V l©fm¡¡i L−−l CE−l¡f f££uuuu ®®l l−−eeeeppy¡y¡y¡y¡l l pjuz B¿¹SÑ¡¢aL BC−el SeL Hl Ap¡d¡lZZZZ pª¢ø
®L dl¡ qu B¿¹SÑ¡¢aL BC−el − −n nËùËù ËùËù pp ppw w− −k k¡ ¡S SSe eez z ¢ ¢a a¢ ¢ee ee h hm m− −R Re e
1780 p¡−m B¿¹SÑ¡¢aL BCe−L SSS¡a£ppppjj§−§§§−qqll
BCe ¢q−p−h B BMMMMÉ É¡ ¡ ® ®c ce ez z B B¿¿¿ ¿¹S¹Sѡѡ¢ ¢a aLLL L BB BCCC C− −e e f fË−Ë−a aÉ ÉL L ®cn−L l¡øÊ hm¡ quz
−j¡LŸj¡u CwmmmÉÉÉ¡¡¡−−−äääl ll fËd¡e ¢hQ¡lf¢a B¿¹SÑ¡¢aL BCe−L hÉ¡MÉ¡ L−l−Re Hi¡−h
B¿¹SÑ¡¢aL BCe q−m¡- - ®pph B¿¹SÑ¡¢aL ¢euj, l£¢ae£¢a, fÐb¡, Q¤¢š², c¢mm, A‰£L¡l Hhw BCe L¡e¤−el l p pjjj j¢¢¢ ¢øø ø k k¡ ¡ üü ü¡¡¡ ¡ddd d£££ £eee e JJ J ppp p¡hhh hÑ−Ñ−Ñ− Ñ−iii i±± jj ll ¡¡ øøø øÌpÌp jjj j§−−§ −qq ll BQ¡l BQlZ−−LL ¢¢eeuuuu¿¿»Z»Z»Z»Z LL−−llzz BB¿¿¹S¹¹S¹ ѡѡ¢¢aaLLLL ¢¢eeuuuujj,, ll££¢¢aaaaeeee££££¢¢aa,,,, ffÐbÐb¡¡ ,,, , QQ ¤¢¤¢ šš ²² ,, cc cc¢¢ ¢¢mm mmmm mm, , A‰£L¡l Hhw BCe ü¡d£e J p¡hÑ−i±j l¡øÌpj§q f¡lØf¢lL pÇffff−LÑl ®r−œ
®j−e Qm−a h¡dÉz
l¡−øÌl BCe pw¢nÔø l¡−øÌl AiÉ¿¹−l pL−m ®j−e Qm−a h¡dÉz e¡q−m
BCe i‰L¡l£−L n¡¢Ù¹ ®i¡N Ll−a quz Afl¢c−L, B¿¹SÑ¡¢aL BCeJ pLm
l¡øÌ ®j−e Qm−a h¡dÉz k¢c ®L¡e l¡øÌ B¿¹SÑ¡¢aL BCe i‰ L−l a¡q−−−−m Ešššš²
l¡øÌ ¢h¢iæ ¢e−od¡‘¡l j−dÉ f−s, ,BBBB¿¹SÑ¡¢aL i¡−h ¢h¢µRæ q−u k¡uz ¢h−nÄl ®L¡e l¡øÌ B¿¹SÑ¡¢aL BCe−L AnÐÜ¡ ¢Lwh¡ CµR¡L«a i¡−h mwOe LL−l B¿¹SÑ¡¢aL pj¡S J ¢hnÄ Sej−al ¢e¾c¡l f¡œ q−a Q¡u e¡z g−m BB¿¿¿ ¿¹SSS¹SÑ¡¡¡Ñ¡¢¢a aLL
¢euj, l£¢ae£¢a, fÐb¡, Q¤¢š², c¢mm, A‰£L¡l Hhw BCe pLm ü¡¡¡¡d£e JJJJ p¡hÑ−i±j l¡øÌpj§q pjbÑe L−l, j¡eÉ L−l, nÐÜ¡ L−l Hhw pjbb eeeÑe L−−−−lz
ÙÛ¡e£u BC−e e¡ b¡L¡l AS¤q¡−a h¡ ¢iæl©f BCe b¡L¡l AS¤¤¤q¤ ¡−aaaa B¿¹SÑ¡¢aL BCeNa c¡u c¡¢uaÄ H¢s−u k¡Ju¡ k¡u ee ¡¡ zz
hlw B¿¹SÑ¡¢aL BC Ce e− −L L k kbbb b¡ ¡k kb bi i¡ ¡− −h h LLL L¡¡¡ ¡k kÑLÑÑ ÑLl l L Ll l¡ ¡l l S Se eÉ É kkk kbbb b¡ ¡k kb bii ¡¡ −− hh ÙÛ¡e£u BCe pw−k¡Se pw−n¡de Ll−a q−hz Afl Lb¡u ÙÛ¡e£uuuu BCe B¿¹SÑ¡¢aL BC−el p¡wO¢oÑLi¡−h ab¡ mwOe L−l fËZue Ll¡ k¡¡¡uuuue¡z kkk¢c
®L¡e ÙÛ¡e£u BCe fËZu−el flha£Ñ−a B¿¹SÑ¡¢aL ®L¡e BCe Nªq£a qu a¡q¡
q−m p¡−b p¡−b Eš² BCe¢V B¿¹S¡ Ñ¡¢ ¢a aL L BBB BCCC C− −e el l ppp p¡ ¡− −b b kkk ka aV V¥LL ¥L¥ ¥ pppp ¡¡¡¡ ww OOO ¢¢¢ oo ÑLÑL
aaV¥L¥ Bfe¡Bf¢e h¡¢amm m J J AAA AL L¡¡¡ ¡k kÑLÑLlll l qqq q− −u u f f−−− −sss szzz z AAA AØ Øf fø øa a¡¡¡ ¡ c c¤l ¤l£ £LL Ll l−−− ZZl l ¢e¢j−š Hhw ÙÛ¡e£u SeN−Zl p¢WL BCeNa pq¡ua¡ ül©f Aeü ¤¡rlL«a ®cnpj§q A¢a â¦aa¡l p¡−b B¿¹SÑ¡¢aL BC−el p¡−b ÙÛ¡e£u BC−elll p¡wO¢oÑL Awn…−m¡ BCe fËZu−el j¡dÉ−j h¡¢am Ll¡l fc−− −−rr rf ff NNNËqËqZZ Ll−hez
kk ¢¢cc ÙÙÙÙÛ¡Û¡eeee££uu BBBBCC−−eell EEEEffllll BBBB¿¿¹S¹Sѡѡ¢¢¢¢aaLL BBBBCC−−eell ffffˡˡˡˡdd¡¡eeeeÉÉ eeee¡¡¡¡CCCC ®®®®bb−−LL b¡¡¡¡−−−−L a¡q−m l¡øÊ La«ÑL ¢h¢iæ B¿¹SÑ¡¢aL Q¥¢š² h¡ c¢m−m Ae¤pjb eeeÑe LLLLl¡l ¢L ®L¡¡¡¡e
L¡lZ b¡L−a f¡−l? B¿¹SÑ¡¢aL BCe f¢lf¡m−el ¢e¢j−š ÙÛ¡e£££u BCe B¿¹SÑ¡¢aL BCe Ae¤k¡u£ fËZue J pw−n¡de Ll¡ fË−aÉL Ae¤pjjjbÑeL¡l£ l¡−øÊl BCCCCeee eNNaa a ccc c¡¡¡ ¡¢¢uua aÄ Ä J J LLLLa aaÑhhÑhÉÉz zz
B¿¹SÑ¡¢aL BC−el mwO−el L¡l−Z l¡øÊ−L ¢h¢iæ fÐL¡l ¢e−od¡‘¡l j−dÉ fs−a quz g−m Eš² mwOeL¡l£ l¡øÌ B¿¹SÑ¡¢aLi¡−h ¢hµµµµRæ qqqq−−−−a h¡dÉz haÑj¡e ¢hnÄ hÉhÙÛ¡u ®L¡e HLL l¡øÊ HLLi¡−h ab¡ ¢h¢µRæi¡−hhhh HHHHL jjjj¤ýaÑJ Qm−a f¡−l e¡z p¤al¡w ®k−qa¥ ®L¡e HLL l¡øÊ ¢ ¢h h¢ ¢µµµ µRRR Ræææ æi i¡ ¡− −hhh h QQ mm −− aa ff¡ −−− −ll ee ¡¡ ,, ®p−qa¥ a¡−L A¢a AhnÉC B¿¹SÑ¡¢aL Q¥¢š², c¢mm Hhw BCe L¡eeee¤e Ar−l Ar−l fË¢af¡me Ll−a quz a¡ e¡ q−m B¿¹SÑ¡¢aLi¡−h Eš² l¡øÊ¢V HLO−l
q−u k¡−hz ®p l¡øÌ Hhw l¡−øÌl fË¢a¢V SeNZ p¡¢hÑL i¡−h hÉÉÉÉ¡fL rr¢¢¢¢aaNNËÙËÙ¹¹ quzzzz
S¡¢apwO LaѪL
e¡jL B¿¹SÑ¡¢aL j¡eh¡¢dL¡l c¢mm¢V 1976 p¡−m 23−n j¡QÑ Ae¤−µRc 49 ®j¡a¡−hL ab¡ L¡kÑLl qu Hhw h¡wm¡−cn 6C ®p−ÃVðl 2 20 00 00 0 p p¡ ¡− −m m H H− −a a A Aee ee¤ü¤ ¤ü¤ ¡ ¡r rl l L L− −ll llz z E Eš š² ² A A‰£‰£L L¡¡ ¡¡−− −−l ll l ddd d¡¡l ¡¡¡ ¡ 11 11 …l¦aÄf§ZÑ ¢hd¡u ¢e−jÀ A¢hLm Ae¤¢mMe q−m¡x
Ef¢l¢õ¢Ma c¢m−m ü¡r−ll pju h¡wm¡−cn ®O¡oZ¡u h−m−R ®k,
AA‰‰‰££££LL¡¡−−−−lll AAAAee¤−¤−µµRRcc 111111 ®®®®jj¡¡¡¡aaaa¡¡−−−−hhLL HHHHLLSSee hhhÉÉ¢¢šš²²−−−−LL aaaa¡¡llll
ab¡ Q¥¢š²Na c¡u c¡¢uaÄ f¡m−e hÉbÑa¡l SeÉ L¡l¡NN NN¡ ¡− −l l ®ffËlZ Ll¡ k¡−he¡z
h¡wm¡−cn 2000 p¡−m A‰£L¡l¢V−a ü¡rl Ll¡l 22 hvpl A¢ah¡¢qa q−u−Rz c£OÑ 22 hvpl k¡hv A‰£L¡l¢V L¡kÑLl£ q−µR e¡, k¡ Bj¡−cl pw¢hd¡e fÐcš l¡−øÌl AeÉaj e£¢al f¢lf¿Û£z H¢V B¿¹SÑ¡¢aLi¡−h Bj¡−cl pÇj¡e, i¡hj§aÑ£ r¥ZÀ Ll−Rz gmn˦¢a−a, AbÑe£¢a E æa ®c−nl pjfkÑ¡−u ®k−a hÉbÑ q−hz
B¿¹SÑ¡¢aL BCe Hhw Bj¡−cl pw¢hd¡ez
30 mr h¡‰¡m£l BaÈaÉ¡−Nl ¢h¢ej−u Hhw 2 mr j¡- -®h¡¡¡¡−ell l ppppòj Hl
¢h¢ej−u phÑL¡−ml phÑ−nÐù h¡‰¡m£ ü¡d£ea¡l ÙÛf¢a S¡a£l ¢fa¡¡¡¡ h‰hå¥ ®®®®nnnnMMMM j¤¢Sh¤l lqj¡e Hl ®ea«−aÅ NZf¢lo−cl 304 Se pc−pÉl p¢Çj¢mmmma fË−Qø¡u fª¢bh£l AeÉaj ®nÐùaj pw¢hd¡e ab¡ Bj¡−cl h¡wm¡−c−nl pw¢¢hdd¡e fÐZ£a
quz pw¢hd¡−el Ae¤−µRc 25 Ae¤k¡u£ h¡wm¡−cn e¡jL l¡−ø øÌlÌlÌlÌl AAeeÉÉaajj ee££¢¢aa qqmm B¿¹SÑ¡¢aL BC−el fТa nÜ Ð¡ Ü a ¡ b a¡ bp ¡ ÇÇ pjjj Ç¡e j ¡ef Ðc f¡e Ðc ¡ea b a¡ baaa ¡ ¡ aAAA ¡ e A¤ppp ellll ¤pZZZZ J j¡eeeeÉ
Ll¡z HR¡s¡J, S¡¢apw−Ol pe−c h¢ZÑaaa Ña e e£ £¢ ¢appp pj j§− §−qqq qlll l f fТ Тa a n nÐÜ ÐÜ¡¡¡ ¡ aa bb ¡¡ pp ÇÇ jj ¡¡ ee
fÐcnÑe Ll¡ ab¡ Ae¤ple Ll¡ ab¡ ®j−e Qm¡J Ae¤−µRc 25 ®j¡¡¡a¡−−−−hLLLL l¡−øÌl
AeÉaj e£¢az S¡¢apw−Ol pLm pe−c h¢eÑa e£¢a pj j§− §−q ql l fff fТ Тaaaa nn ÐÜÐÜ ¡¡ aaaa bb ¡¡ pÇj¡e fÐcnÑe Ll¡ l¡−øÌl B¿¹SÑ¡¢aL pÇf−LÑl ¢i¢šz p¤al¡wwww hhhh¡wwwwm¡−cnnnn e¡jL l¡øÌ¢V k¢c ®L¡e B¿¹SÑ¢aL c¢m−m ¢Lwh¡ A‰£L¡−l ¢Lwh¡ Q¤¢š²−a ¢LLLLwh¡ BC−e ü¡rl L−l a¡q−m h¡wm¡−cn a¡ A¢a AhnÉC Ar−l Ar−l ffff¡¡¡¡mmmmeeee
Ll−h Hhw pw¢hd¡e ®j¡a¡−hL f¡me Ll−a h¡dÉz
pw¢hd¡−el Ae¤−µRc 32 −j¡a¡−hL BCe Be¤k¡u£ hÉ¢aa S£hee JJJJ hÉ¢š² ü¡d£ea¡ q−a ®L¡e hÉ¢š²−L h¢’a Ll¡ k¡−h e¡z
®L¡e hÉ¢š²−L a¡l hÉ¢š² ü¡d£ea¡ q−a h¢’a Ll¡ Ae¤−µRc 32 Hl f¢lf¿Û£z Q¥¢š²i¥š² ² c c¡¡ ¡u u ccc c¡¡¡ ¡¢ ¢u ua aÄ Ä fff f¡ ¡m m− −e e h hÉ Éb bÑa Ña¡ ¡l l L L¡¡¡ ¡l l− −Z Z aaaabbbb¡ Q¥¢š²²²Na c¡¢uaÄ f¡m−e hÉbÑa¡l L¡l−ZZZ Z ®L¡e hhhhÉÉ¢¢¢¢š š² ²−−−−LL LL¡¡ ¡¡l l¡ ¡hhh¢¢¾¾c c ll ll¡ ¡MMMM¡ ¡ hh¡ ¡ ®®SS−−mm l l¡ ¡MMM¡ ¡ EEEEšššš² hÉ¢š²l hÉ¢š²Na ü¡d£ea¡ ql−Zl e¡j¡¿¹l, ab¡¡¡¡®®®®jj±±¢¢mmLL AA¢¢ddLL¡¡ll qqllZZzz zz
Q¥¢š²Na c¡¢uaÄ f¡m−e hÉbÑa¡l L¡l−Z hÉ¢š²l pq¡u pÇf¢š¢¢¢h¢¢œœ² L−l pw¢nÔø c¡u Bcccc¡u Ll¡C eÉ¡u p‰a fË¢œ²u¡z ¢L¿º Q¥¢š²Na c c¡¢uaÄ f¡m−e hÉbÑa¡l L¡l−Z pw¢nÔø hÉ¢š² pL Lm m p pqq qq¡ ¡uu uu p pÇ Çf f¢ ¢š š ¢ ¢h hœ œ² ²uu u L L−− −−ll ll kkkk MMMM ee ¢¢¢¢ aa ¢¢ ee LfcÑLq£e ab¡ ¢exü q−u f−se aMe HLSe hÉ¢š²−L a¡l Ah¢nnø Q¥¢š² ®b−L Eá¤a ®ce¡ f¢l−n¡−dl ¢e¢j−š L¡l¡ A¿¹l¡−m ®fËlZ j¡¡¡¡ehhhh¡¡¡¡¢dddL¡¡−lllll f¢lf¿Û£z
BCe¢V HL¢V
®cJu¡e£ BCez
BCe¢V 1881 p¡−m HL¢V ®cJu¡e£ fÐL«¢al BCe ¢q−p−h fÐZ£a qu Hhw H¢V HMJ e HL¢V ®cJu¡e£ fÐL«¢alC BCez BS ®b−L 141 hRl B−N BCe¢V fÐa Z£ q−u¢Rmz
Hl j−dÉ 113 hRl fkÑ¿¹ ab¡ 1994 p¡−m BCe¢V pw−n¡d−el f§hÑ fkÑ¿¹ BCe¢V−a ®L¡e cä ab¡ p¡S¡ ab¡ ®Sm ab¡ L¡l¡h¢¾c l¡M¡l ®L¡e ¢hd¡e
¢Rm e¡z
1994 p¡−m BCe¢V pw−n¡d−el f§hÑ fkÑ¿¹ ab¡ 113 hRl pj−ul j−dÉ −QL fÐaÉ¡M¡−el ¢hou¢V ®cJu¡e£ L¡kÑ¢h¢d 1877, flhaÑ£−a 1882 Hhw phÑ−no 1908-H h¢ZÑa fÜ¢a−a ¢eÖf¢š q−a¡ Hhw HMeJ −QL NËq£a¡l H A¢dL¡l pwl¢raz NËq£a¡ CµR¡ Ll−m ®cJu¡e£ L¡kÑ¢h¢d A¤k e¡u£ ®j¡LŸj¡¢V ®cJu¡e£ Bc¡m−a c¡−ul Ll−a f¡−lez d¡l¡ 138 Hl Efd¡l¡ (3)-H hm¡ q−u−R ®k,
…l¦aÅf§ZÑ ¢hd¡u ®®®®cJuuu¡eee£ L¡kÑ¢h¢dl 1908 Hl
¢e−jÀ A¢hLm Ae¤¢mMe q−m¡x
flhaÑ£−a 1994 p¡−ml 12C ®p−ÃVðl à¡l¡ BCe¢Vl
¢n−l¡e¡−j Hl f¢lh−aÑ
¢n−l¡e¡−j ea¥e fТaÙÛ¡fe
Ll¡ quz
HC fТaÙÛ¡f−el g−m ®cJu¡e£ L¡kÑ¢h¢dl 1908 Hl
h¡¢am ¢Lwh¡ AL¡kÑLl Ll¡ qu¢ez
p¤al¡w HV¡ àà àÉÉbbÑqÑq££eeii¡¡−−hh hhmm¡¡ kk¡¡uu ®®kk,,
HL¢V ®cJu¡e£ ffffËLËLËLËL«¢al BBBBCCCCe ¢Rm Hhw HMeJ B−Rz ®®QQLL NNËqËq££aaaa¡¡¡ C Cµ µR R¡ L Ll l− −mm mm H HM Me eJJJ J HHH ¢¢¢hhoouu¢¢VV ®cJu¡ee£££ BBcc¡¡¡¡mm−−aa ¢¢hhhhQQQQ¡¡−−l ll l SeÉ c¡¢Mm L−l fË¢aL¡l fË¡be Ñe¡¡¡ Ll−a f¡¡¡¡−lez HR¡s¡J, , dddd¡l¡ 138--H h¢ ¢¢Z ZZÑa ÑaÑa pjup£j¡ A¢aœ²¡¿¹ q−m − −Q QL L N NËq Ëq££ £a a¡ ¡− −L L ®®®®cJJJJuuuu eeee£ Bc¡m−aC CC VVVV¡¡¡L¡ Bc¡−ul
¢e¢j−š jj j¡¡¡ ¡jmmmm¡ ¡ cccc¡ ¡−−uuuul l LLLlll l−−aaaa qquuzz
öd¤j¡œ HL¢V j¡œ dd d¡ ¡l l¡ ¡uu cc−−−−ääll ¢¢hhdd¡¡ee ppwwkk¤¢¤¢š š²² ²l l j j¡¡¡ ¡ddd dÉ É− −j j HHHHLL¢¢VVVV ®®®®ccJJuu¡¡eee££ BCe cä¢h¢dl A¿¹i¨Ñš² q quu uu e e¡ ¡zzz pp¤a¤all¡¡ww HHVV¡¡ ¢¢ee¢¢àà àÑdÑd¡¡¡¡uuuu hhmm¡¡ kk¡¡uu ®®kk,,
BCe¢V HMeJ pÇf§ZÑl©−f HL¢V ®cJu¡e£ fÐL«¢alCC C BBBBCez
Eæa ¢hnÄpq ff ¢¢¢ª¢bbbh£l ff ffССССuu ppLLmmmm ®®®cccc−−−−nnnn HHHH¢V ®cJu¡e£ ffffËL«¢al ®® ®®jj jj¡¡ ¡¡L LŸ ŸŸj j¡¡ ¡¡zzzz A−øÊ¢mu¡uu u ®QL fËaÉ¡M¡−el ¢hou¢V ®cJu¡e£ fˢˢˢˢaLLLL¡lzzzz ®cJu¡¡eeee££ −−jj¡¡LLLLŸŸjj¡¡ c¡¢M−ml j¡dÉ−j r¢aflll l§Z Z B Bccc c¡ ¡u u LLL Ll l¡ ¡ qq qu uzz z ab¡ CwmÉ¡−ä Hl BJa¡u ®cJu¡e£ ®j¡LŸj¡ c¡¢M−ml ¢ho−u hm¡ quz ¢p‰‰‰ ‰¡¡¡¡ff¤−¤−¤−¤−l l ®®LL¡¡ee ffËLËL¡¡l l cc−−−−ääll ll hhÉÉÉÉhhÙÙÙÙÛ¡Û¡ −−eeCCCCz zz H¢V−L ® ®ccc cJ Ju u¡¡eeee££ cccc¡¡uuuu ¢¢¢¢qqpp¡¡−−−−hh ®®®®ccMM¡¡ qqqquuzz éééé¡¡−−−−¾¾pp HHHHCC ® ®QQQ QL L ff ffËaËaÉ É¡ ¡MMÉÉ ÉÉ¡ ¡− −ee el l ¢ ¢hh hho ou u− −L L
Hl BJa¡u ®cM¡ qu k¡−a H−Ll A¢dL fËaÉ¡MÉ¡a ®QL Cp¤ÉL¡l£ flha£Ñ 5 hvp−ll SeÉ ®QL Cp¤É Ll¡lll A¢dL¡l q¡l¡ezzz ¢L¿º ®L¡e c cä ä f fÐcÐc¡ ¡e e L Llll l¡ ¡ q quuu u ee e¡ ¡z z
ü£L«aj−aC HH d d¡ ¡lll l¡ ¡¢ ¢VVVV B Bd d¡ ¡ ®®g g± ±S Sc c¡ ¡l l£ £ aa aabb bb¡¡ ¡¡ , ®g±Sc¡l£ A Afff fl l¡ ¡ddd d ab¡ euz
®k−qa¥ Hl 138
d¡l¡ ®L¡e eu Hhw HH¢¢¢VV c cäää ä¢ ¢h h¢ ¢d dl lJJJ J ®®LLLL¡ ¡e e AAAAwwwwnnn n eee euuu u HHHHhhhhwwww ®k−qa¥ H¢V B Bddd d¡ ¡ ® ®g g± ±S Sc c¡¡¡ ¡l l£ £ a ab b¡¡¡ ¡ −p−qa¥ H¢V ®g±Sc¡l£ Afl¡d euz
−k−qa¥ HH d¡l¡ 138
Hl Afl¡d−L AAA--B−f¡o−k¡NÉ h¡ hm¡ qu e¡C ®p−qa ¥ HHHH¢V B−f¡o−k¡NÉz zz
−g±Sc¡l£ L¡kÑ¢h¢dl d¡l¡ 345(1)- -HHHH hm¡ q−u−R ®k,
Ef¢l¢õ¢Ma d¡l¡ 345 Hl Efd¡l¡ 1 HHll pqS plm f¡−W H¢V Ly¡−Ql ja Øfø ®k, d d¡ ¡l l¡¡¡ ¡ 345(1111) ®Lhmj¡œ cä¢h¢dl ( ) BJa¡u n¡¢Ù¹−¹−kkkk¡¡¡¡NNÉÉ AAf fl l¡ ¡ddp pjj jj§q§ §q§q aaaabb¡¡ öd¤j¡œ c䢢hh¢¢dd−−aaaa hh¢¢ZZÑaÑÑaÑ nn¡ ¡¢¢ÙÙ¹−¹−kkkk¡ ¡NNÉÉ AAf fl l¡¡ ¡¡ddddpp pjjj j§−§§ §−qqq ql l ®®® ®r r−−− −œ œ f fÐ− Ð−k k¡¡¡ ¡SSS SÉÉÉ Éz z − −g g± ±S Sc c¡¡ ¡¡l l££ £ L¡kÑ¢h¢dl d¡l¡ 345 E Ef fd d¡ ¡l l¡ ¡ ( (7 7) )---HHH hm¡ q−u−R ®k,
zz HM¡−e
hh¡¡ Afl¡d hm−a ccccäää䢢hh¢¢dd−−aa hh¢¢ZZÑaÑa AAffllll¡¡ddddppjj§q§q−−LL hh¤T¤T¡¡−−−−ee¡¡¡ q−u−Rzz z ®k−qa¥ Hl d¡l¡
138 cä¢h¢dl ®L¡e d¡l¡ eu ®p−qa¥ ®g±Sc¡l£ L¡kÑ¢h¢dl d¡llll¡ 345
Hl d¡l¡ 138 Hl ®r−œ fÐ−k¡SÉ euz
Afl¢c−L BCe¢V ®k−qa¥ HL¢V ®cJu¡e£ fff fÐL ÐL«¢«« «¢a al l B BC Ceee e, ,®pppp−qa ¥ HHHH¢¢¢¢V AAhh hhn nÉÉCC BBB−−ff ff¡ ¡o o−−k k¡ ¡NNÉÉÉÉz z A Aœ œ d¡l¡u B−f¡o−k¡NÉ L Lb b¡ ¡¢ ¢V V ® ®m mM M¡ ¡ b b¡ ¡L L− −mmm m p pL L− −mmm ml l h h¤T¤T− −aaa a pqqqqSS J pppp ¢¢¤¢¢hd¡ q−a¡z
®p L¡l−ZC C BBB BCCC Ce e L L¢¢¢ ¢j jn ne e 2 20 01 10 0 p p¡ ¡− −mmmm H H¢ ¢V V−− −−L LL BBBB−f¡o−k¡NÉ Ll¡l p¤f¡¢lnpq BlJ ¢¢ LL RR ¤ ¤ pp ww −− nn ¡¡ dd ee- -pw−k¡Se L−l plL¡l Hl ¢eLV fТa−hce f f¡ ¡WW¡ ¡u uz z Aaxfl c£OÑ cn hvpl pw¢nÔø LaѪfr ¢hou¢V ¢e−u ®L¡e fc−rf ®eu eeee¡CCCCzzzz
BCe L¢jn−el ¢l−f¡−VÑl c£OÑ cn hvpl fl
−L k¤−N¡f−k¡N£ Ll¡l m−rÉ ¢h¢eju ®k¡NÉ c¢mm BCe, 2020 fÐZue L−l ¢hm BL¡−l ®fn LLL Ll l¡ ¡ q qu uzzz z ¢¢LLLL¿¿º º ¢¢LL HH HHL L AS¡e¡ L¡l−Z Eš² ¢hm¢V H HM Me eJJJ J BBCC−−ee ff¢¢¢llZZZZaaaa qquu ee¡¡CCzz EEšš²² ¢¢hh−−−mmmmJJJ H¢V−L B−f¡o−k¡NÉCC C hhhhmmmm¡ q−−−−uuuu−−−RRRzzz
BCe L¢jne LaѪL ¢hNa Cw−lS£ 05.10.2010 a¡¢l−Ml f fТТТ Тaaa a−−− −hhh hcc eee e ¢e−jÀ A¢hLm Ae¤¢mMe q−m¡x
wej bs ..., 2010
Gi AwaKZi ms‡kvabK‡í cÖYxZ AvBb †h‡nZz
Gi AwaKZi ms‡kvab mgxPxb I cÖ‡qvRbxq-- †m‡nZz, GZØviv wbæiƒc AvBb Kiv nBjtÑ
1| msw¶ß wk‡ivbvg I cÖeZ©b|Ñ(K) GB AvBb
bv‡g AwfwnZ nB‡e|
(L) Bnv Awej‡¤^ Kvh©Ki nB‡e|
2| Gi Gi ms‡kvab|- AZtci ewjqv Dwj−wLZ, Gi Gi
(K)
L) Gi ci wbæiƒc
mwbœ‡ewkZ nB‡e, h_v t-
3| Gi Gi I Gi ms‡kvab|
D³ Gi Gi Gi ci GKwU I wbæiƒ‡c cÖwZ¯’vwcZ nB‡e, h_v t-
4| Gi Gi ci bZzb I Gi ms‡hvRb|-
D³ Gi Gi ci wbæiƒc bZzb I ms‡hvwRZ nB‡e, h_t-
¢h¢eju −k¡NÉ c¢mm BCe, 2020 ee e¡¡ ¡¡j jL L B BC CC−− −−e eel l ¢hhhhm¢¢¢¢V ¢e−jÀ A¢hLm Ae¤¢mMe q−m¡x
Lmov wej
iwnZµ‡g Dnv cwigvR©bc~e©K mg‡qvc‡hvMx Kwiqv b~Zbfv‡e cÖYq‡bi
D‡Ï‡k¨ AvbxZ
wej
‡h‡nZz
iwnZµ‡g Dnv cwigvR©bc~e©K mg‡qvc‡hvMx Kwiqv b~Zbfv‡e cÖYqb Kiv mgxPxb I cÖ‡qvRbxq;
†m‡nZz GZØviv wbæiƒc AvBb Kiv nBj:-
cÖ_g Aa¨vq
cÖviw¤¢K
1| msw¶ß wk‡ivbvg|- (1) GB AvBb wewbgq‡hvM¨ `wjj AvBb, 2020 bv‡g AwfwnZ
nB‡e|
(2)Bnv Awej‡¤^ mgMÖ evsjv‡`‡k Kvh©Ki nB‡e|
1K| AvB‡bi cÖ‡qvM|-mKj wewbgq‡hvM¨ `wjj GB AvB‡bi weavbmg~‡ni Øviv cwiPvwjZ nB‡e| GB AvB‡bi cwicwš’ Ab¨ †Kvb wewa ev ixwZ-bxwZ wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji †¶‡Î c«‡hvR¨ nB‡e bv|
3| e¨vL¨v-`dv|-welq A_ev cÖm‡½i cwicš’x †Kvb wKQy bv _vwK‡j, GB AvB‡b,-
(K) ÒDc‡hvRK c¶ ( )Ó ewj‡Z Ggb e¨w³‡K
eySvq whwb, g~j¨ MÖnY bv Kwiqv Ges Ab¨ KvD‡K Zvnvi bvg e¨envi Kwi‡Z †`Iqvi
D‡Ï‡k¨, †Kvb wewbgq‡hvM¨ `wj‡j cÖ¯‘ZKviK, Av‡`kKZ©v, m¤§wZ`vZv, A_ev
¯^Z¡vc©YKvix wnmv‡e ü¡rl K‡ib;
(L) Òe¨vsKvi ( )Ó A_© Ggb e¨w³ whwb FY cÖ`vb wKsev wewb‡qv‡Mi
D‡Ï‡k¨, Rbmvavi‡Yi wbKU nB‡Z †PK, W«vdU, Av‡`k ev Ab¨ †Kvb Dcv‡q Pvwnev gvÎ
A_ev Ab¨ †Kvb k‡Z©, cwi‡kva¨ AvgvbZ MÖnY K‡ib, Ges WvKNi mÂqx e¨vsK Dnvi
A¿¹iѧš² nB‡e;
(M) ÒevnK ( )Ó A_© Ggb GKRb e¨w³ whwb wewbgq cÖwµqvi gva¨‡g
‡Kvb wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji aviK nB‡eb, hvnv evnK‡K cwi‡kva¨;
(N) "cÖ`vb ( )" A_© wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji AwaKvi GK e¨w³i wbKU
nB‡Z Ab¨ e¨w³i wbKU cÖK…Zfv‡e ev c‡iv¶fv‡e qÙ¹¡¿¹l;
(O) ÒBmy¨ ( )Ó A_© c~Y©v½iƒ‡c cÖ¯‘ZK…Z GKwU AsMxKvi cÎ, wewbgq wej
ev †P‡Ki cÖ_g cÖ`vb( ), hvnv †Kvb e¨w³ aviK wnmv‡e MÖnY K‡ib;
(P) A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †PK m¤úwK©Z Ò†gŠwjK i`e`j (
)Ó,ewj‡Z ZvwiL, cwi‡kva¨ AsK, cwi‡kv‡ai mgq, cwi‡kv‡ai ¯’vb Gi †h
†Kvb cwieZ©b‡K eySvB‡e, Ges ‡hB‡¶‡Î GB RvZxq `wjj mvaviYfv‡e M„nxZ nBqv‡Q
†mB‡¶‡Î m¤§wZ`vZvi ( ) m¤§wZ e¨wZ‡i‡K `wj‡j cwi‡kv‡ai ¯’vb ms‡hvRb‡KI eySvB‡e; Ges
(Q) Ò‡bvUvwi cvewjK ( )Ó ewj‡Z GB AvB‡bi Aaxb ‡bvUvwi
cvewjK Gi `vwqZ¡ cvjbv‡_© miKvi KZ©…K wbhy³ †Kvb e¨w³, Ges †bvUvwi Aa¨v‡`k,
1961 Gi Aaxb wbhy³ ‡Kvb †bvUvwi‡K eySvB‡e|
wØZxq Aa¨vq
A½xKvicÎ, wewbgq wej Ges †PK
4| A½xKvicÎ|-ÔÔA½xKvicÎ Ó nBj, e¨vsK †bvU ev miKvwi †bvU
e¨ZxZ, wjwLZ Ges fÐÙ¹¤aL¡lL KZ©…K ¯^v¶wiZ Ggb GKwU kZ©nxb A½xKvi hvnvi Øviv PvwnevgvÎ ev wba©vwiZ mg‡q ev wbiƒcY‡hvM¨ ‡Kvb fwel¨Z mg‡q wbw`©ó cwigvY A_© wbw`©ó e¨w³‡K ev Zvunvi wb‡`©‡k Aci wbw`©ó e¨w³‡K A_ev Dnvi evnK‡K cwi‡kv‡ai cÖwZkª“wZ
cÖ`vb Kiv nq|
D`vniY:
wbæwjwLZ kZ©vejx mv‡c‡¶ ÔKÕ `wjjmg~n ¯^v¶i K‡ib:
(K) ÒAvwg ÔLÕ-‡K ev Zvunvi Avw`ó e¨w³‡K 500 UvKv cÖ`v‡bi cÖwZkª“wZ cÖ`vb Kwi‡ZwQ|Ó
(L) ÒAvwg GB g‡g© ¯^xKvi Kwi‡ZwQ †h, g~j¨ cÖvwß mv‡c‡¶ Avwg ÔLÕ-Gi wbKU 1,000 UvKv FYx, hvnv PvwnevgvÎ cwi‡kva Kwie|Ó
(M) ÒRbve ÔLÕ, Avwg Avcbvi wbKU 1,000 UvKv FYx|Ó
(N) ÒAvwg ÔLÕ †K 500 UvKv mn Ab¨vb¨ fwel¨Z cvIbv cwi‡kv‡ai cÖwZkª“wZ cÖ`vb Kwi‡ZwQ|Ó
(O)ÒAvwg ÔLÕ †K, cÖ_gZ: Zvnvi wbKU Avgvi cvIbv mgš^qcye©K, 500 UvKv cÖ`v‡bi cÖwZkª“wZ cÖ`vb Kwi‡ZwQ|Ó
(P) ÒAvwg ÔMÕ Gi mwnZ Avgvi weev‡ni 7 w`b ci, Avwg ÔLÕ †K 500 UvKv cÖ`v‡bi cÖwZkª“wZ cÖ`vb Kwi‡ZwQ|Ó
(Q) ÒÔNÕ Gi g…Zy¨‡Z Avwg ÔLÕ-‡K 500 UvKv cÖ`v‡bi cÖwZkª“wZ cÖ`v Kwi‡ wQ, hw` ÔNÕ GBiƒc cwi‡kv‡ai Rb¨ Avgvi wbKU ch©vß A_© ivwLqv hvb|Ó
(R) ÒAvwg AvMvgx 1jv Rvbyqvwi‡Z ÔLÕ-‡K 500 UvKv Ges Avgvi Kv‡jv †NvovwU cÖ`v‡bi cÖwZkª“wZ cÖ`vb Kwi‡ZwQ|Ó
GLv‡b (K) I (L) G ewY©Z `wjjvw` A½xKvicÎ| (M), (N), (O), (P), (Q) I (R) G
ewY©Z `wjjvw` A½xKvicÎ b‡n|
5| wewbgq wej|- "wewbgq wej " nBj cÖ¯‘ZKviK KZ©…K ¯^v¶wiZ Ges kZ©nxb Av‡`k m¤^wjZ Ggb GKwU wjwLZ `wjj, hvnv Avw`ó ( ) e¨w³‡K
GB wb‡`©kbv cÖ`vb K‡i †h, wZwb Aci †Kvb wbw`©ó e¨w³‡K A_ev Zvunvi Av‡`‡k Ab¨ KvD‡K A_ev `wjjwUi evnK†K GKwU wbw`©ó cwigvY A_© PvwnevgvÎ ev †Kvb bav©wiZ ev wbi“ cY ‡hvM¨ †Kvb fwel¨Z mg‡q cwi‡kva Kwi‡eb|
GB aviv Ges aviv 4 Gi Aax‡b †Kvb cÖwZkª“wZ ev Av‡`k GB Kvi‡Y ÔkZ©hy³Õ nB‡e bv †h, †Kvb wbw`©ó cwigvY A_© ev Gi †Kvb ¢L¢Ù¹ cwi‡kv‡ai mgqKvj, †Kvb wbw`©ó NUbv, hvnv gvby‡li ¯^vfvweK cÖZ¨vkvq NwU‡e ewjqv wbwðZ Zvnv NwUevi wba©vwiZ ‡gqv`Kvj A¢aœ²¡¿¹ nBevi ci, wba©vwiZ nBqv‡Q, hw`I GBiƒc NUbv NwUevi mgqKvj AwbwðZ|
GB aviv Ges aviv 4 Gi Aax‡b cwi‡kva¨ A‡_©I cwigvY Òwbw`©óÓ nB‡e hw`I Bnv fwel¨Z my` A¿¹i¥Ñš² K‡i ev Bnv GKwU wb‡`©wkZ ev cÖPwjZ wewbgq nv‡i ev wba©vwiZ ¢L¢Ù¹−a cwi‡kva¨ nq Ges Ggb kZ© A¿¹iѤš² _v‡K †h, GK ev GKvwaK ¢L¢Ù¹ ev my`
cwi‡kv‡ai e¨_©Zvq m¤ú~Y© ev Acwi‡kvwaZ A_© e‡Kqv nB‡e|
hw` Afxó e¨w³‡K A½xKvicÎ ev wewbgq wej Gi gva¨‡g hyw³msMZfv‡e wPwýZKiv hvq, GB aviv Ges aviv 4 Gi gg©vbyhvqx, wZwb nB‡eb ÔÔwbw`©ó e¨w³Ó, hw`I Zvnv‡K fyj bv‡g AwfwnZ Kiv ev ïay eY©bvi gva¨‡g wb‡`©k Kiv nBqv‡Q |
AÎ avivi Aax‡b, GKwU wbw`©ó Znwej nB‡Z A_© cÖ`v‡bi Av‡`k kZ©nxb nB‡e bv; wKš‘ A_© cÖ`v‡bi GKwU Abychy³ Av‡`k kZ©nxb nB‡e, hw` Zvnv‡Z wb‡æv³ welqhy³ _v‡K-
(K) GKwU wbw`©ó Znwej nB‡Z Avw`ó () wb‡Ri `vex Av`vq Kwi‡e ev GKwU wbw`©ó wnmv‡e Rgv Kwi‡e GB wb‡`©kbv, A_ev
(L) ‡Kvb †jb‡`‡bi weeiYx hvnv A½xKvicÎ ev wewbgq we‡ji `vex‡K `„p K‡i|
‡hB †¶‡Î wewbgq we‡ji cÖvcK GKRb KwíZ ev A¢Ù¹aÅq£e e¨w³ nb, †mB †¶‡Î wewbgq wejwU evnK‡K cwi‡kva‡hvM¨ wn‡m‡e we‡ewPZ nB‡Z cv‡i|
6| †PK|- ‡PK nB‡Z‡Q wbw`©ó e¨vsKvi Gi Dci wb‡`©wkZ GKwU wewbgq wej hvnv cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯’vwcZ nB‡jB †Kej cwi‡kva‡hvM¨ nB e| Uªvs‡K‡UW
( ) †PK Ges B‡jKU«wbK ( ) †PKI Bnvi A¿¹i¤Ñš² nB‡e|
e¨vL¨v: GB avivi D‡Ïk¨ c~iYK‡í-
(K) B‡jKUªwbK †PK ewj‡Z †P‡Ki Dfq c„‡ôi aviYK…Z wWwRUvj cÖwZiƒc Ges wWwRUvj
¯^v¶i e¨env‡ii †¶‡Î b~¨bZg wbivcËv wbwðZ K‡i Ggb GKwU myiw¶Z wm‡÷‡g ‰ZwiK…Z, wjwLZ Ges ¯^v¶wiZ †PK‡K eySvB‡e|
(L) Uªvs‡K‡UW †PK A_© †Kvb †PK hvnv wbKvk Ni ev cwi‡kva MÖnYKvix ev cÖ`vbKvix
e¨vs‡Ki gva¨‡g wbKvk P‡µ cÖwµqvKv‡j †PKwUi B‡jKUªwbK cÖwZ”Qwe m„wói Øviv wjwLZ †PKwUi h¡Ù¹h ÙÛ¡e¡¿¹l cÖwZ¯’vwcZ nq|
7| Av‡`kKZv©, Avw`ó, cÖ‡qvR‡bi †¶‡Î Avw`ó, m¤§wZ`vZv,vbv‡_© m¤§wZ`vZv, c vÖ cK|- wewbgq wej ev †P‡Ki cÖ¯‘ZKviK ÒAv‡`kKZ©vÓ () ewjqv AwfwnZ nB‡eb; Dnvi gva¨‡g cwi‡kv‡ai Rb¨ Av‡`kK…Z e¨w³ ÔÔAvw`óÓ ( ) ewjqv AwfwnZ nB‡eb|
†Kvb we‡j A_ev Dnvi ¯^Z¡vc©Y ( ) cÖ‡qvR‡b e¨env‡ii wbwg‡Ë Avw`ó e¨w³i AwZwi³ wn‡m‡e ‡Kvb e¨w³i bvg D‡j−L _vwK‡j wZwb ÒcÖ‡qvR‡ i †¶‡Î Avw`óÓ
( ) ewjqv AwfwnZ nB‡eb|
GKwU we‡j A_ev we‡ji GKvwaK As‡ki †¶‡Î Dnvi Ask we‡k‡li Dci wb‡`©wkZ e¨w³ m¤§wZm~PK ¯^v¶i Kwi‡j Ges we‡ji aviK‡K A_ev Zvnvi c‡¶ †Kvb e¨w³‡K Dnv cÖ`vb ( ) Kwi‡j ev ¯^v¶‡ii wel‡q AewnZ Kiv nB‡j, D³ wb‡`©wkZ e¨w³ Òm¤§wZ`vZvÕÕ ( ) ewjqv AwfwnZ nB‡e|
hLb †Kvb GKwU wewbgq we‡j,Am¤§wZ cÖ`vb wKsev AwaKZi wbi cËv weav‡bi Kvi‡Y,wjwce×KiY ev AvcwË cÖÖ`vb Kiv nq, ZLb ‡Kvb e¨w³ whw Av‡`kKZ©vi
( ) A_ev †h ‡Kvb ¯^Z¡vc©YKvixi () m¤§vbv‡_© AvcwˇZ m¤§wZ cÖ`vb Kwiqv _v‡Kb, wZwb ÔÔm¤§vbv‡_© m¤§wZ`vZvÕÕ ( ) ewjqv AwfwnZ
nB‡eb|
`wj‡ji Dci wjwce× e¨w³, hvnv‡K ev hvnvi wb‡`©‡k `wjjwUi gva¨‡g A_© cwi‡kv‡ai wb‡`©kbv _v‡K Zvnv‡K ÔÔcÖvcKÓ ewjqv AwfwnZ Kiv nB‡e|
8| aviK|- ‡Kvb A½xKvicÎ, wewbgq wej ev ‡PK-Gi ÒaviKÓ ewj‡Z Dnvi cÖvcK ev ¯^Z¡vwc©Z e¨w³‡K eySvB‡e whwbDnvi `L‡j _v‡Kb wKsev Dnvi evnK nb, wKš— ‡ebvg`v‡ii gva¨‡g mydj‡fvMx ¯^Z¡vwaKvix GB msÁvq A¿¹iѤš² nB‡eb bv|
e¨vL¨v: ‡hB‡¶‡Î GKwU A½xKvicÎ ev wewbgqwej ev ‡PK nvivBqv hvq Ges Zvnv LuywRqv cvIqv hvq bvB, ev webó nq, GBiƒc nviv‡bv ev webóKvjxb mg‡qi `Lj`vi ev evnK avivevwnKfv‡e aviK wn‡m‡e MY¨ nB‡eb|
9| h_vwewnZ aviK|-Òh_vwewnZ aviKÓ ewj‡Z Ggb e¨w³‡K eySvB‡e whwb, hvnvi wbKU nB‡Z ¯^Z¡ jvf Kwiqv‡Qb Zvnvi ¯^‡Z¡i œ¦¢V m¤ú‡K© AeMZ bv nBqv, ‡gqv‡`vËx‡Y©i c~‡e©B,c‡Yi wewbg‡q evnK‡K cwi‡kva¨ †Kvb A½xKvibvgv, wewbgq wej ev †P‡Ki AwaKvix nb, A_ev †Kvb A½xKvibvgv, wewbgq wej ev †P‡Ki cÖvcK ev ¯^Z¡vwc©Z i‡nb, hvnv Zvnvi Av‡`‡k cwi‡kva¨|
e¨vL¨v - GB avivi D‡Ïk¨ c~iYK‡í GKRb e¨w³i A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †P‡Ki ¯^Z¡ ÎywUc~Y© nB‡e hLb wZwb aviv 58 Gi weavbg‡Z Dnvi cvIbv A_© MÖn‡Yi AwaKvix bv nb|
10| h_vwenxZ cwi‡kva|Òh_vwenxZ cwi‡kvaÓ ewj‡Z‡Kvb `wj‡j E¢õ¢Ma A_© cvB‡Z nK`vi bb GBiƒc wek^vm Kwievi †h w³K KviY bv _vwK‡j, mij wek¦v‡m Ges ‡Kvbiƒc Ae‡njv e¨wZ‡i‡K, ‡Kvb e¨w³‡K `„k¨Zt `wj‡ji gg© Abymv‡i A_© cwi‡kva Kiv‡K eySvB‡e|
11| ‡`kxq `wjj-evsjv‡`‡k wjwLZ ev cÖ¯‘ZK…Z Ges evsjv‡`‡k cwi‡kva¨ ev Bnvi ‡Kvb Awaevmxi Dci wjwLZ ‡Kvb A½xKvicÎ, wewbgq wej ev ‡PK‡K ‡`kxq `wjj ewjqv MY¨ nB‡e|
12| ‰e‡`wkK `wjj-GBiƒc `wjj hvnv Dc‡iv³fv‡e Avw`ó ( ), fÐÙ¹¤aL«a Ges cwi‡kva¨ bq, Zvnv ‰e‡`wkK `wjj ewjqv MY¨ nB‡e|
13| wewbgq‡hvM¨ `wjj- (1) wewbgq‡hvM¨ `wjj ( A_© A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †PK, hvnv Dnvi evnK‡K ev Av‡`kg‡Z cwi‡kva¨|
e¨vL¨v: (1)- ‡Kvb A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †PK cwi‡kva¨ nB‡e GBiƒc Av‡`kg‡Z, †hB Av‡`k Abyiƒc cwi‡kv‡ai Rb¨ Dwj−wLZ nq A_ev †h Av‡`k †Kvb wbw`©ó e¨w³‡K cwi‡kv‡ai Rb¨ Dwj−wLZ _v‡K Ges †hB Av‡`k `wjjwUi qÙ¹¡¿¹l wbwl×Kvix †Kvb kã wKsev GB AwfcÖv‡qi Cw½Zevnx †Kvb kãvejx aviY Kwi‡e bv|
e¨vL¨v: (2)- ‡Kvb A½xKvicÎ, wewbgq wej ev ‡PK evnK‡K cwi‡kva¨ nB‡e hw` Dnv‡Z Abyiƒcfv‡e cwi‡kva¨ g‡g© D‡j−L _v‡K ev Dnv‡Z GKgvÎ wKsev ‡kl ¯^Z¡vc©YwU ( )k~Y¨ RvZxq ¯^Z¡vc©Y nq|
e¨vL¨v: (3) - hLb ‡Kvb A½xKvicÎ, wewbgq wej ev ‡PK fÐÙ¹¤aL¡−m ev ¯^Z¡vc©YKv‡j Ggbfv‡e D‡j−L _v‡K ‡h, Bnv ‡Kvb wbw`©ó e¨w³i Av‡`‡k cw ‡kva¨ wKš‘ Zvnv‡K cwi‡kva¨ b‡n, Giƒc m‡Ë¡I `wjjwU D³ e¨w³i B”Qv ‡gvZv‡eK Zvnv‡K ev Zvnvi Av‡`‡k cwi‡kva¨ nB‡e|
(2) †Kvb wewbgq‡hvM¨ `wjj `zB ev Z‡ZvwaK cÖvcK‡K ‡h _fv‡e cwi kva¨ A_ev weKífv‡e `zB R‡bi g‡a¨ †h †Kvb GKRb‡K A_ev A‡bKRb cÖvc‡Ki g‡a¨ GKRb‡K A_ev K‡qKRb‡K cwi‡kva¨ wn‡m‡e fÐÙ¹¤a Kiv hvB‡e|
14| wewbgq|- hLb †Kvb A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †PK †Kvb e¨w³i wbKU GBiƒcfv‡e qÙ¹¡¿¹l Kiv nq hvnv‡Z H e¨w³ Dnvi avi‡K cwiYZ nb, ZLb `wjjwU wewbgqK…Z nBqv‡Q ewjqv MY¨ nB‡e|
15| ¯ Z^ v¡ c©Y|- hLb GKwU wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji ( fÐÙ¹¤aL¡lL
ev aviK wewbg‡qi D‡Ï‡k¨ fÐÙ¹¤aL¡lL wfbœ Ab¨iƒ‡c `wj‡ji cðv‡Z ev m¤§z‡L ev mshy³ KvM‡R ¯^v¶i K‡ib, A_ev GKB D‡Ï‡k¨ GKwU óv¤úhy³ KvMR wewbgq‡hvM¨ `wjj wn‡m‡e ‰Zix Kwievi wbwg‡Ë ¯^v¶i K‡ib, ZLb wZwb `wjjwUi ¯^Z¡vc©Y ( ) Kwiqv‡Qb g‡g© we‡ewPZ nB‡e Ges Zvnv‡K Ò¯^Z¡vc©YKvixÓ ejv nB‡e|
16| k~Y¨ ¯^Z¡vc©Y, c~Y© ¯^Z¡vc©Y, ¯^Z¡vwc©Z|-(1) hw` ¯^Z¡vc©YKvix †Kej Zvnvi bvg ¯^v¶i K‡ib Zvnv nB‡j Dnv‡K ÔÔk~Y¨ ¯^Z¡vc©YÓ Ges hw` †Kvb wbw`©ó e¨w³‡K A_ev Zvnvi Av‡`‡k `wj‡ji A_© cwi‡kv‡ai Av‡`kmn ¯^v¶i K‡ib Zvnv nB‡j Dnv‡K Òc~Y© ¯^Z¡vc©YÓ Ges D³ wbw`©ó e¨w³‡K `wjjwUi Ò¯^Z¡vwc©ZÓ ( ) ejv nB‡e|
(2) cÖvcK m¤úwK©Z GB AvB‡bi weavbejx, cÖ‡qvRbxq ms‡kvabxmn, ¯^Z¡vc©YMÖnxZv Gi †¶‡Î cÖ‡hvR¨ nB‡e|
17| ب_ K© `wjj|-‡hB‡¶‡Î GKwU `wjj‡K, A½xKvicÎ wKsev wewbgq wej, †h‡Kvb iƒ‡c wPwýZ Kiv hvq, †mB‡¶‡Î Dnvi aviK wbR B”Qvbyhvqx‡h †Kvb iƒ‡c Dnv e¨envi Kwi‡Z cvwi‡eb Ges ZrcieZ©x‡Z `wjjwU †mBiƒ‡c MY¨ nB‡e|
18| ‡hLv‡b `wj‡ji g~j¨gvb As‡K Ges K_vq wfbœiƒ‡c E¢õ¢Maaaa|- `wj‡j A½xKviK…Z
ev cwi‡kv‡ai Rb¨ Av‡`kK…Z g~j¨gvb, As‡K Ges K_vq wfbœiƒ‡c D‡j−L _vwK‡j, K_vq Dwj−wLZ g~j¨gvbB A½xKviK…Z ev cwi‡kv‡ai Rb¨ Av‡`kK…Z g~j¨g b ewjqv we‡ewPZ nB‡e|
Z‡e kZ© _v‡K †h, K_vq Dwj−wLZ g~j¨gvb ب_©K ev Awbw`©ó nB‡j, As‡K Dwj−wLZ cwigvY Øviv cwi‡kva¨ g~j¨gvb wba©viY Kwi‡Z nB‡e|
19| PvwnevgvÎ cwi‡kva¨ `wjj|- ‡Kvb A½xKvicÎ ev wewbgq wej
PvwnevgvÎ cwi‡kva¨ nB‡e,-
(K) hw` Dnv‡Z PvwnevgvÎ wKsev `k©bgvÎ wKsev Dc¯’vwcZ nB‡j cwi‡kva¨ GBiƒc D‡j−L _v‡K; ev
(L) hw` Dnv‡Z cwi‡kv‡ai †Kvb mgq Dwj−wLZ bv _v‡K; ev
(M) m¤§wZ`vZv ( ) A_ev ¯^Z¡vc©YKvix ( ) KZ ©K… , hw` ‡Kvb A½xKvicÎ ev wewbgq wej cwi‡kva ‡gqv‡`vËxY© ( ) nBevi ci m¤§wZcÖvß ev ¯^Z¡vwc©Z nq|
20| ÷¨v¤úK…Z Am¤ú~Y© `wjj|- (1) hLb †Kvb e¨w³ ÷¨v¤ú ïé m¤úwK©Z AvBb Abyhvqx avh©‡hvM¨ ÷¨v¤ú mshy³KiZt m¤ú~Y©iƒ‡c duvKv A_ev Am¤ú~Y©fv‡e wjwLZ ‡Kvb wewbgq‡hvM¨ `wjj ( hvnv ‡Kvb wewbgq‡hvM¨ `wj‡j ‰Zix I cwiYZ Kiv hvB‡Z cv‡i, ¯^v¶i K‡ib Ges Aci KvD‡K cÖ`vb ( ) K‡ib, wZwb
D³ ¯^v¶i Ges cÖ`v‡bi gva¨‡g `wjj MÖnxZv‡K `wjjwU wjwLqv ev m¤úbœ Kwiqv,
†¶Îg‡Z, Dnv‡Z ‡Kvb g~j¨ D‡j−L bv _vwK‡j †h †Kvb g~‡j¨I ev ó¨v‡¤úi Dchy³ g~‡j¨i `wj‡j cwiYZ Kwievi cÖv_wgK AwaKvi w`qv _v‡Kb ewjqv MY¨ nB‡e|
(2) GBiƒc `wj‡j ¯^v¶iKvix, Dc-aviv (3) Gi weavb mv‡c‡¶, `wjj †h f~wgKvq ¯^v¶i Kwiqv‡Qb †mB wnmv‡e `wj‡j Dwj−wLZ ev c~iYK…Z cwigvY A‡_©i Rb¨ h_vwenxZ avi‡Ki wbKU `vqx _vwK‡eb|
Z‡e kZ© _v‡K †h, h_vwenxZ aviK e¨ZxZ Ab¨ †Kn GBiƒc `wj‡j ¯^v¶iKvixi wbKU nB‡Z Awf‡cÖZ A‡_©i AwaK †Kvb-wKQz MÖnY Kwi‡eb bv|
(3) GBiƒc `wjj †Kvb e¨w³i, whwb m¤úbœKi‡Yi c~‡e©B c¶fz³ nBqv‡Qb, ¢hl¦−Ü m¤úbœKi‡Yi ci cÖ‡qvM‡hvM¨ Kwi‡Z nB‡j Bnv Aek¨B hyw³m½Z mg‡qi g‡a¨ Ges Dnv‡Z cÖ`Ë KZ©„Z¡ Abymv‡i c~iY Kwi‡Z nB‡e|
Z‡e kZ© _v‡K †h, `wjjwU m¤úv`‡bi ci h_vKv‡j avi‡Ki wbKU qÙ¹¡¿¹¢la nB‡j Dnv avi‡Ki mKj D‡Ï‡k¨ ‰ea I Kvh©Ki nB‡e, Ges wZwb Dnv Ggbfv‡e Kvh©Ki Kwi‡Z cvwi‡eb †hb Dnv cÖ`Ë KZ©…Z¡ Abymv‡i Ges hyw³m½Z mg‡qi g‡a¨ mwVKfv‡e c~iY Kiv nBqv‡Q |
21| Ò`k b© gvÎÓ, Ò Dc¯ v’ c‡bi ciÓ, ÒccccnÑeÑeÑeÑe¡−¿Ó ¹|-ÒcnÑe¡−¿¹Ó ewj‡Z, A½xKvi c‡Îi †¶‡Î `k©‡bi Rb¨ Dc¯’vc‡bi ci, Ges, wewbgq we‡ji †¶‡Î m¤§wZi ci A_ev Am¤§wZ wjwce×KiY ev Am¤§wZ‡Z AvcwË cÖ`v‡bi ci|
21K| PvwnevgvÎ cwi‡kva¨ A½xKvicÎ ev wewbgq wej ‡gqv‡`vËxY© n‡j|-PvwnevgvÎ cwi‡kva¨ A½xKvicÎ ev wewbgq wej cwi‡kva ‡gqv‡`vËxY© ( ) nBqv‡Q ewjqv awiqv jIqv nB‡e hw` Bnv `„k¨Zt cÖZxqgvb nq †h Dnv A‡hŠw³Kfv‡e `xN© mgq Aewa cÖPwjZ iwnqv‡Q|
21L| ‡Kvb A½xKvi cÎ ev wej wba©vwiZ fwel¨Z mg‡q cwi‡kva¨|- GB AvB‡bi A_© Abymv‡i ‡Kvb A½xKvicÎ ev wewbgq wej fwel¨‡Z wba©viY‡hvM¨ mg‡q cwi‡kva¨ nB‡e hw` Dnv wbæiƒ‡c cwi‡kva¨ nq:
(K) ‡Kvb ZvwiL ev `k©‡bi ci †Kvb wba©vwiZ mg‡q, A_ev
(L) †Kvb mywbwðZ NwUZe¨ NUbv msNU‡bi w`b ev msNU‡bi wbw`©ó mgqKvj ci, hw`I Dnv msNU‡bi mgqwU AwbwðZ|
21M| c~e© ZvwiL Ges DËi ZvwiL|-‡Kvb ai‡bi ‡eAvBbx ev cÖZviYvg‚jK D‡Ïk¨ ev ‡jb‡`‡bi mv‡_ m¤úwK©Z bv _vwK‡j ‡Kej gvÎ ZvwiL-c~e© ( ) ev ZvwiL-
DËi ( ) nBevi Kvi‡Y ‡Kvb A½xKvicÎ, wewbgq wej ev ‡PK evwZj ewjqv MY¨ nB‡e bv|
22| c~Y Z© vi ‡iqvw` w`em|- A½xKvi cÎ ev wewbgq we‡ji c~Y©Zv ( ewj‡Z H ZvwiL‡K eySvB‡e †hB Zvwi‡L Dnv cwi‡kva¨ nq|
PvwnevgvÎ, `k©bgvÎ ev Dc¯’vcbgvÎ cwi‡kva¨ ewjqv Av‡`kK…Z nq bvB, Ggb ‡Kvb A½xKvi cÎ ev wewbgq wej cwi‡kv‡ai Rb¨ †h w`e‡m Av‡`kK…Z nBqv‡Q Zvnvi cieZ©x Z„Zxq w`e‡m c~Y©Zv cÖvß ( ) nB‡e|
23| wbw` ó© ZvwiL ev `k©‡bi K‡qK gvm AwZevwnZ nBevi ci cwi‡kva¨ Ggb †Kvb A½xKvicÎ ev wewbgq we‡ji c~Y©Zvi ZvwiL MYbv|-‡Kvb wbw`©ó Zvwi‡L ev Dnv `k©‡bi ev wbw`©ó NUbv msNU‡bi wbw`©ó msL¨K gvm AwZevwnZ nBevi ci cwi‡kva¨ Ggb ‡Kvb A½xKvicÎ ev wewbgq wej c~Y©ZvcÖvß ( nB‡e cwi‡kv‡ai Rb¨ wbw`©ó gv‡mi H w`‡b †hBw`bwU GB `wj‡ji ZvwiL wKsev Dnv `k©b ev m¤§wZi, ev Am¤§wZi Rb¨ wjwce×, ev AvcwË cÖ`v‡bi ZvwiL ev †hB Zvwi‡L wbw`©ó NUbv msNwUZ nBqv‡Q Zvnvi mv‡_ wgwjqv hvq; Abyiƒcfv‡e `k©‡bi wbw`©ó msL¨K gvm AwZevwnZ nBevi ci cwi‡kva¨
Ggb ‡Kvb m¤§wZcÖvß wewbgq wej m¤§wZcÖvwßi w`e‡mB c~Y©ZvcÖvß nB‡e| cwi‡kv‡ai Rb¨ wbw`©ó gv‡m Abyiƒc †Kvb ZvwiL bv _vwK‡j ‡mB gv‡mi †kl w`b c~Y©ZvcÖvwßi ZvwiL nB‡e|
D`vniYmg~n
(K) 29‡k Rvbzqvwi, 1878 Zvwi‡Li ‡Kvb wewbgq‡hvM¨ `wjj Zvwi‡Li GKgvm ci cwi‡kva¨ g‡g© Avw`ó ( ) nBj| Bnvi c~Y©Zvi ( ZvwiL nB‡e 28‡k †deª“ qvix, 1878 Gi cieZx© Z…Zxq w`b|
(L) 30‡k AvMó, 1878 Zvwi‡Li ‡Kvb wewbgq‡hvM¨ `wjj Zvwi‡Li wZb gvm ci cwi‡kva¨ g‡g© Avw`ó nBj| Bnvi c~Y©Zvi ( ZvwiL nB‡e 3iv wW‡m¤^i, 1878|
(M) 31‡k AvM÷, 1878 Zvwi‡Li ‡Kvb wewbgq‡hvM¨ `wjj (
wZb gvm ci cwi‡kva¨ g‡g© Avw`ó nBj| Bnvi c~Y©Zvi ( ZvwiL nB‡e 3iv wW‡m¤^i, 1878|
24| ZvwiL ev `k©‡bi ci cwi‡kva¨ †Kvb wej ev A½xKvi c‡Îi c~Y©Zvi ZvwiL MYbv|- ‡Kvb A½xKvi cÎ ev wewbgq we‡ji c~Y©Zvi ZvwiLMYbvi †¶‡Î hLb `wjjwU Dwj−wLZ Zvwi‡Li wbw`©ó w`e‡mi ci ev Dnv `k©‡bi ci ev wbw`©ó NUbvi wbw`©ó mgq ci cwi‡kva¨ wnmv‡e Avw`ó nq, †mB mKj †¶‡Î D³ A½xKvicÎ ev wewbgq wej †hB Zvwi‡L m¤§wZi Rb¨ ev `k©‡bi Rb¨ Dc¯’vcb Kiv nBqvwQj ev †hB Zvwi‡L Am¤§wZi Rb¨ AvcwË †`Iqv nBqvwQj ev wbw`©ó NUbvwU NwUqvwQj, Zvnv ev` w`qv c~Y©Zvi Z wiL MYbv Kwi‡Z nB‡e|
25| c~Y Z© vi ZvwiL QzwUi w`b nB‡j|-AsMxKvicÎ ev wewbgq we‡ji †gqv`c~wZ© miKvix QywUi w`‡b nB‡j Dnv cieZx© Kvh© w`e‡m cÖ‡`q ewjqv MY¨ nB‡e|
e¨vL¨v- QzwUi w`b ewj‡Z mvßvwnK QzwUmn miKvi KZ©„K †NvwlZ w`em¸‡jv A¿¹iѤš² nB‡e|
Z…Zxq Aa¨vq
A½xKvi cÎ, wewbgq wej Ges †P‡Ki c¶e…›`
26| A½xKvicÎ, BZ¨vw` cÖ¯‘Z‡hvM¨Zv, BZ¨vw`|- AvBbvbzM Pzw³e× nBevi ¶gZvm¤úbœ cÖ‡Z¨K e¨w³ wb‡R‡K `vqe× Kwi‡Z Ges ‡Kvb A½xKvicÎ ev wewbgq wej A_ev †PK fÐÙ¹¤a, Av‡`k, m¤§wZ, ¯^Z¡vc©Y ( ), cÖ`vb ( ) Ges wewbgq Gi
Øviv wb‡R‡K Ave× Kwi‡Z cv‡ib|
‡hB ‡¶‡Î GBiƒc `wjj bvevjK KZ©…K cÖ¯‘ZK…Z, Av‡`kK…ZwKsev wewbgqK…Z nq, †mB †¶‡Î D³ cÖ¯‘ZKiY, Av‡`kKiY evwewbgq Gi gva¨‡g `wj‡ji aviK bvevjK e¨ZxZ mswk−ó Ab¨ †h †Kvb c‡¶i wbKU nB‡Z Dnvi g~j¨ MÖnY Kwi‡Z Ges Dnv Kvh©Ki Kwi‡Z AwaKvix nB‡eb|
eZ©gv‡b ejer Ab¨ †Kvb AvBb e‡j cÖ`Ë ¶gZv e¨ZxZ, AÎ AvB‡bi wKQz‡ZB †Kvb K‡c©v‡ikb‡K GBiƒc †Kvb `wjj cÖ¯‘Z, ¯^Z¡vc©Y ev m¤§wZ cÖ`v‡bi ¶gZv cÖ`vb Kiv nq
bvB|
27| c wÖ ZwbwaZ¡|- cÖ‡Z¨K e¨w³ whwb wb‡R‡K `vqe× Kwi‡Z Ges ‡Kvb A½xKvicÎ ev wewbgq wej A_ev †PK fÐÙ¹¤a, Av‡`k, m¤§wZ, Ges wewbgq Gi Øviv wb‡R‡K Ave× Kwi‡Z ¶gZvm¤úbœ, wZwb Abyiƒcfv‡e wb‡R‡K h_vh_fv‡e ¶gZvcÖvß cÖwZwbwai gva¨‡g `vqe×
ev Ave× Kwi‡Z cvwi‡eb|
e¨emvwqK †jb‡`b Ges FY MÖnY I Aegy³Ki‡Yi mvaviY ¶gZv, GKRb cÖwZwbwa‡K Zvnvi wb‡qvMKZ©vi c‡¶ wewbgq we‡j m¤§wZ cÖ`v‡bi wKsev ¯^Z¡vc©Y Kwievi Rb¨ ‡Kvb ¶gZv cÖ`vb K‡i bv|
†Kvb wewbgq wej Av‡`kKi‡Yi ¶gZv ewj‡Z m¦qswµqfv‡e D³ wej ¯^Z¡vc©Y Kwievi ¶gZv eySvq bv|
27K| Askx`v‡ii KZ©…Z¡|- AvcvZZt ejer Askx`vi m¤úwK©Z AvB‡b cÖ`Ë ¶gZve‡j KZ©e¨iZ †Kvb Askx`vi dv‡g©i bv‡g †Kvb wewbgq‡hvM¨ `wjj fСٹ¤a, m¤§wZ`vb ev wewbg‡qi gva¨‡g dvg©‡K `vqe× Kwi‡Z cvwi‡eb|
28| ¯ v^ ¶i`vbKvix cÖwZwbwai `vq|- (1) ‡Kvb e¨w³ ‡Kvb A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †P‡K wb‡qvMKZ©vi cÖwZwbwa wnmv‡e Ges wb‡qvMKZ©vi ( ) c‡¶ wKsev cÖwZwbwaZ¡g~jK fzwgKvq ( ) GBiƒc †Kvb kãvejx ms‡hvM Qvov ¯^v¶i Kwi‡j Abyiƒc ¯^v¶‡ii Rb¨ e¨w³MZfv‡e `vqx nB‡eb| Z‡e cÖwZwbwa wnmv‡e wKsev cÖwZwbwaZ¡g~jK f~wgKv GBiƒc kãvejx Zvi ¯^v¶‡ii mwn ms‡hvRb K i‡jI wZwb e¨w³MZ `vq nB‡Z Ae¨vnwZ cvB‡eb bv|
(2) Dcaviv (1) G hvnv wKQzB _vKzK bv †Kb, ‡Kvb A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †P‡K wb‡qvMKZ©vi Rb¨ Ges wb‡qvMKZ©vi c‡¶ ¯^v¶i cÖ`vbKvix †Kvb e¨w³ Zvnvi ¯^v¶‡ii Rb¨ H e¨w³i wbKU `vqx nB‡eb bv whwb Zvnv‡K GBiƒc cÖjyä Kwiqv‡Qb †h, `wjj Øviv GKgvÎ wb‡qvMKZ©vB ( ) `vqx nB‡eb|
28K| c `Ö vbg~‡jqqq Ù¹¡¿¹lL¡l£ Ges qÙ¹¡¿¹l MÖnxZv|-(1) †hB †¶‡Î †Kvb wewbgq‡hvM¨
`wj‡ji ( aviK evnK‡K cwi‡kva¨ `wjjwU ¯^Z¡vc©Y
( ) e¨ZxZ cÖ`vbc~e©K wewbgq K‡ib, †mB †¶‡Î wZwb ÒcÖ`vbg~‡j qÙ¹¡¿¹lL¡l£ Ó wnmv‡e AwfwnZ nB‡eb|
(2) cÖ`vbg~‡j qÙ¹¡¿¹lL¡l£ D³ `wj‡ji Rb¨ `vqx nB‡eb bv|
(3) cÖ`vbg~‡j qÙ¹¡¿¹lL¡l£, whwb c‡Yi gva¨‡g aviK nBqv‡Qb, Zvnvi Ae¨ewnZ c‡ii qÙ¹¡¿¹l MÖnxZv‡K D³ wel‡q wbwðZ K‡ib †h, `wjjwU mwVK gg©v_© cÖKvk K‡i, wZwb `wj‡ji kZ© †gvZv‡eK Zvnv qÙ¹¡¿¹l Kwievi AwaKvix, Ges qÙ¹¡¿¹−ll mgq wZwb Ggb †Kvb œ¦¢V m¤ú‡K© ÁvZ b‡nb hvnv `wjjwU‡K g~j¨nxb Kwi‡e |
29| ¯ v^ ¶i cÖ`vbKvix AvBbMZ cÖwZwbwai `vq|-g…Z e¨w³i AvBbMZ cÖwZwbwa ‡Kvb A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †P‡K ¯^v¶i Kwi‡j Dnvi Rb¨ wZwb e¨w³MZfv‡e `vqx _vwK‡eb, hw` bv wZwb ¯úófv‡e Zvnvi KZ©„K M„nxZ m¤ú` fkÑ¿¹ Zvnvi GB `vq-Gi mxgve×Zv e¨³ K‡ib|
29K| `vqe×Zvi Rb¨ ¯^v¶i Acwinvh©|- ffffÐÙ¹¤aL¡lL, Av‡`kKZ©v ( ), ¯^Z¡vc©YKvix ( ) ev m¤§wZ`vZv ( ) wn‡m‡e ‡Kvb A½xKvicÎ, wewbgq wej ev ‡P‡K ‡Kvb e¨w³ ¯^v¶i cÖ`vb bv Kwi‡j H e¨w³‡K D³ welqmg‚‡n `vqe× Kiv hvB‡e bv|
Z‡e kZ© _v‡K ‡h, evwYR¨ mswk−ó GBiƒc ‡Kvb `wj‡j ‡Kvb e¨w³ ¯^v¶i ev bvg cÖ`vb Kwi‡j wZwb Dnvi Rb¨ Ggbfv‡e `vqe× _vwK‡eb ‡hb D³ ¯^v¶iwU Zvnvi ¯^xq bv‡g m¤úvw`Z nBqv‡Q|
29L| Rvj A_ev Abby‡gvw`Z ¯^v¶i|G -B AvB‡bi weavb mv‡c‡¶, †Kvb A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †P‡Ki ¯^v¶i Rvj A_ev ¯^v¶iKvix e¨vw³i Aby‡gv`b e¨wZZ cÖ`vb
( ) Kiv nB‡j, D³ Rvj ev Abby‡gvw`Z ¯^v¶iwU m¤ú~Y©iƒ‡c AKvh©Ki ewjqv we‡ewPZ nB‡e Ges D³ `wjj Øviv †Kvb AwaKvi m…wó ev `vqgzw³ nB‡e bv ev D³ ¯^v¶‡ii Kvi‡Y †Kvb c¶‡K A_© cwi‡kv‡a eva¨ Kiv hvB‡e bv, hw` bv †hB c‡¶i weiƒ‡× `wjjwU Kvh©Ki ivLv wKsev Dnvi A_© cwi‡kv‡ai `vex Kiv nq wZwb welqwUi RvwjqvwZ ev KZ©…Z¡nxbZvi cÖkœ DÌvcb Kiv nB‡Z evwiZ nBqv _v‡Kb|
Z‡e kZ© _v‡K †h, GB avivi ‡Kvb wKQzB RvwjqvwZ b‡n Ggb Abby‡gvw`Z ¯^v¶i‡K Abymg_©b ( ) K‡i bv|
29M| A‡Pbv ¯^v¶iKvix ¯^Z¡vc©YKvix MY¨ nB‡eb|- fÐÙ¹¤aL¡lL, Av‡`kKZ©v ( )
ev m¤§wZ`vZv ( ) Qvov Ab¨ †Kn wewbgq‡hvM¨ `wj‡j ¯^v¶i Kwi‡j wZwb ¯^Z¡vc©YKvix ( ) wnmv‡e MY¨ nB‡eb, hw` bv wZwb h_vh_ kãmg~‡ni Øviv Ab¨ †Kvb ‡hvM¨Zvq eva¨ nBqv GBiƒc ¯^v¶i Kwiqv‡Qb Zvnv mywbw`©ófv‡e D‡j−L K‡ib|
30| Av‡`kKZ©vi `vq|-(1) (K) †Kvb wewbgq we‡ji Av‡`kKZ©v () Av‡`k Kwievi gva¨‡g A½xKvi K‡ib †h, Dnv h_vh_fv‡e Dc¯’vcb Kiv nB‡j Dnv m¤§wZ cÖvß nB‡e Ges Dnv kZ©vbyhvqx cwi‡kvwaZ nB‡e Ges Dnv cÖZ¨vL¨vZ nB‡j wZwb Dnvi aviK ev cwi‡kv‡a eva¨ mswk−ó ¯^Z¡vc©YKvix‡K () ¶wZc‚iY cÖ`vb Kwi‡Z eva¨ _vwK‡eb|
(L) Av‡`kKZ©v ( ) †Kvb †PK wjwLevi gva¨‡g GB g‡g© A½xKvi K‡ib †h, Dnv Avw`ó KZ©„K cÖZ¨vL¨vZ nB‡j wZwb aviK‡K ¶wZc‚iY cÖ`vb Ki‡eb|
Z‡e kZ© _v‡K †h, wewbgq wej ev †PK cÖZ¨vL¨v‡bi h_vh_ ‡bvwUk Av‡`kKZ©v‡K ( ) w`‡Z nB‡e wKsev Av‡`kKZ©v KZ©…K Dnv MÖnY Kwi‡Z nB‡e|
(2) AÎ AvB‡b ewY©Z Dcv‡q m¤§wZ bv ‡`Iqv fkÑ¿¹ wewbgq we‡ji Avw`ó Dnvi Rb¨ `vqx nB‡e bv|
31| †P‡Ki †¶‡Î Avw`‡ói `vq|- †Kvb †PK cwi‡kv‡ai Rb¨ Av‡`kKvixi wnmv‡e ch©vß A_© _vwK‡j Ges ‡PKwU h_vh_fv‡e qÙ¹Na nB‡j, Avw`ó †P‡Ki A_© cwi‡kv‡a eva¨ _vwK‡e, Ges Abziƒc cwi‡kv‡a e¨_©Zvq †Kvb ¶wZ wKsev web‡ói KviY NwUqv _vwK‡j †mB †¶‡Î Avw`ó ( ) Aek¨B Av‡`kKZ©v‡K ( ) ¶wZc‚iY cÖ`vb Kwi‡Z
eva¨ _vwK‡eb|
32| A½xKvic‡Îi cÖ¯ Z‘ Kvix Ges wewbgq we‡ji m¤§wZ`vZvi `vq|- (1) wecixZag©x
†Kvb Pzw³ bv _vwK‡j, A½xKvic‡Îi cÖ¯‘ZKviK Dnv cÖ¯‘Z Kwievi gva¨‡g, Ges wewbgq
we‡ji m¤§wZ`vZv ( )c~Y©Zvi c‚‡e©B Dnv‡Z m¤§wZ cÖ`v‡bi gva¨‡g wb‡R‡K GB g‡g© m¤ú„³ K‡ib †h, A½xKvic‡Îi kZ© () †gvZv‡eK wKsev Abyiƒc m¤§wZi †cÖw¶‡Z wZwb D³ `wj‡ji A_© cwi‡kva Kwi‡eb Ges Abyiƒc cwi‡kv‡a e¨_© nB‡j
cÖ¯‘ZKviK wKsev m¤§wZ`vZv GBiƒc ¶wZ ev web‡ói Kvi‡Y A_ev A½xKvicÎ ev wewbgq
we‡ji †h †Kvb c¶‡K ¶wZc‚iY cÖ`vb Kwi‡Z eva¨ _vwK‡eb|
(2) wewbgq we‡ji m¤§wZ`vZv we‡ji c~Y©Zvq ( wKsev c~Y©Zvi cieZ©x‡Z Dnv‡Z m¤§wZi gva¨‡g wb‡R‡K GB g‡g© m¤ú„³ K‡i †h, wZwb PvwnevgvÎ aviK‡K Zvnvi A_© cwi‡kva Kwi‡Z eva¨ _vwK‡eb|
33| cÖ‡qvR‡bi †¶‡Î ev m¤§vbv‡_© ev‡` ïaygvÎ Avw`óB m¤§wZ`vZv nB‡Z cv‡ib|- wewbgq we‡ji ‡¶‡Î Avw`ó e¨w³ ( ), A_ev wfbœ wfbœ Avw`‡ói †¶‡Î mevB ev †Kn †Kn, wKsev `wj‡j Dwj−wLZ cÖ‡qvR‡bi †¶‡Î Avw`ó ev m¤§vbv‡_© m¤§wZ`vZv wnmv‡e †Kvb e¨w³ e¨ZxZ Ab¨ †Kn m¤§wZ Ávc‡bi gva¨‡g wb‡R‡K eva¨ Kwi‡Z cvwi‡eb bv|
34| Askx`vi bq Ggb wfbœ wfbœ Avw`ó KZ©…K m¤§wZ|- ‡hB †¶‡Î †Kvb wewbgq we‡ji wfbœ wfbœ Avw`ó we`¨gvb iwnqv‡Q, hvnviv Kviev‡ii Askx`vi bb, Zvnviv cÖ‡Z¨‡KB wb‡Ri Rb¨ Dnv‡Z m¤§wZw`‡Z cv‡ib| Z‡e Zvnv‡`i †Kn, KZ©…Z¡ bv _vwK‡j, A‡b¨i Rb¨ Dnv‡Z m¤§wZ w`‡Z cvwi‡eb bv|
35| ¯ Z^ v¡ c©YKvixi`vq|- wecixZagx© †Kvb Pzw³ bv _vwK‡j, ‡Kvb wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji ¯^Z¡vc©YKvix ( ) Dnv‡Z ¯^Z¡vc©YKwiqv wb‡R‡K GB g‡g© m¤ú„³ K‡ib †h, h_vh_fv‡e Dc¯’vcb Kiv nB‡j Dnv‡Z m¤§wZ †`Iqv nB‡e Ges kZ© (
†gvZv‡eK Dnvi A_© cwi‡kvwaZ nB‡e| Dnv cÖZ¨vL¨vZ nB‡j GBiƒc ¶wZ ev web‡ói
Kvi‡Y Dnvi aviK‡K A_ev A_© cwi‡kv‡a eva¨ cieZ©x ¯^Z¡vc©YKvix‡K ¶wZc~iY w`‡Z
`vqe× _vwK‡eb|
PvwnevgvÎ cwi‡kva¨ `wjj cÖZ¨vL¨vZ nB‡j, cÖ‡Z¨K ¯^Z¡vc©YKvixGi Rb¨ ¶wZc‚iY w`‡Z
`vqe× _vwK‡eb|
36| h_vwenxZ avi‡Ki wbKU c‚e©eZ©x c¶mg~‡ni `vq‡ |K -vb wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji A_© h_vh_fv‡e cwi‡kva bv nIqv fkÑ¿¹ Dnvi cÖ‡Z¨K c~e©eZx© c¶MY h_vwenxZ avi‡Ki wbKU `vqe× _vwK‡eb|
37| c ¯Ö Z‘ Kvix, Av‡`kKZ©v Ges m¤§wZ`vZv wKsev wb‡qvMKZ©vMY|-wecixZagx© †Kvb Pzw³ bv _vwK‡j, ‡Kvb A½xKvicÎ ev †P‡Ki cÖ¯‘ZKviK, m¤§wZcÖvß bv nIqv fkÑ¿¹ wewbgq we‡ji Av‡`kKZ©v ( ) Ges m¤§wZ`vZv ( ) cÖ‡Z¨‡K cÖavb †`bv`vi wnmv‡e `vqx _vwK‡eb Ges Ab¨vb¨ c¶, †¶Îg‡Z cÖ¯‘ZKviK, Av‡`kKZ©v Ges m¤§wZ`vZvi c‡¶ Rvwgb`vi ( wnmv‡e `vqx _vwK‡eb|
38| c‚e e© Z©x c¶ cieZ©x cÖ‡Z¨K c‡¶i wbKU wb‡qvMKZ©v n wmv‡e `vqx|-wecixZg‡g©
†Kvb Pzw³ bv _vwK‡j, `wj‡ji Rvwgb`vi wnmv‡e `vqe× c¶mg~‡ni g‡a¨ cÖ‡Z¨K c~e©eZ©x c¶ cÖ‡Z¨K cieZ©x c‡¶i wbKU cÖavb †`bv`vi wnmv‡e `vqx _vwK‡eb|
D`vniY
ÔKÕ wbR Av‡`‡k cwi‡kva¨ GKwU wej Av‡`k Kwij hvnv‡Z ÔLÕ GKRb m¤§wZ`vZv; cieZ©x‡Z ÔKÕ Dnv ÔMÕ†K ¯^Z¡vc©Y () Kwij| Gici ÔMÕ,ÔNÕ†K Ges ÔNÕ,ÔOÕ†K| ÔOÕ I ÔLÕ Gi g‡a¨ ÔLÕ cÖavb †`bv`vi Ges ÔKÕ ÔMÕ I ÔNÕ Dnvi Rvwgb`vi| ÔOÕ I ÔKÕ Gi g‡a¨ ÔKÕ cÖavb †`bv`vi Ges ÔMÕ I ÔNÕ Dnvi Rvwgb`vi| ÔOÕ I ÔMÕ Gi g‡a¨ ÔMÕ cÖavb †`bv`vi Ges ÔNÕ Dnvi Rvwgb`vi|
38K| Dc‡hvRK c‡¶i `vq I Ae¯’vb|-(1) †Kvb Dc‡hvRK c¶ (
wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji ( cl¦Z Dnvi h_vwenxZ avi‡Ki Kv‡Q `vqx _vwK‡eb, hw`I GBiƒc aviK D³ †Kvb c¶‡K Dc‡hvRb c¶ wnmv‡e RvwbqvI `wjjwU MÖnY Kwiqv _v‡Kb|
(2) wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji Dc‡hvRKc¶ ( , hw` `wj‡j ewY©Z A_© cwi‡kva Kwiqv _v‡Kb Zvnv nB‡j D³ cwi‡kvwaZ A_© Dc‡hvwRZ c‡¶i wbKU nB‡Z Av`vq Kwiqv wb‡Z cvwi‡eb|
39| Rvwgb`vi|-Pzw³ AvBb, 1872 Gi 134 ev 135 avivq `vqgyw³ msµvš— hvnv wKQzB ewY©Z _vKzK bv †Kb, hLb ‡Kvb m¤§wZcÖvß wewbgq we‡ji aviK m¤§wZ`vZvi ( ) mv‡_ Pzw³e× nb, ‡mB‡¶‡Î aviK Ab¨vb¨ c¶‡K Awfhy³ Kwievi AwaKvi msi¶Y Kwi‡eb Ges GBiƒc †¶‡Î Ab¨vb¨ c¶ ¯^qswµqfv‡e `vqgz³ nB‡e bv|
40| ¯ Z^ v¡ c©bKvixi `vqgyw³|-‡hB †¶‡Î †Kvb wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji (
aviK, ¯^Z¡vc©YKvixi ( )m¤§wZ e¨wZZ †Kvb c~e©eZ©x c‡¶i wbKU ¯^Z¡vc©YKvixi ¶wZc~iY jv‡fi AwaKvi webó ev ¶wZmvab K‡i, vnv nB‡j GZ`‡¶‡Î ¯^Z¡vc©YKvix avi‡Ki cÖwZ Zvi `vq nB‡Z Ggbfv‡e Ae¨vnwZ cvB‡eb †hb `wjjwU c~Y©Zvq ( cwi‡kvwaZ nBqv‡Q|
D`vniY
ÔKÕ, ÔLÕ Gi Av‡`‡k cwi‡kva¨ GKwU wewbgq we‡ji aviK| wejwU‡Z wbæwjwLZ ïY¨ ¯^Z¡vc©Y Kiv nBjt
cÖ_g ¯^Z¡vc©Y ÔLÕ †K
wØZxq ¯^Z¡vc©Y ÒwcUvi DBwjqvgÓ†K
Z…Zxq ¯^Z¡vc©Y ÒivBU GÛ †KvsÓ †K
PZz_© ¯^Z¡vc©Y ÒRb †ivRvwiIÓ †K
D³ wejwU wbqv ÒKÓ Rb †ivRvwiIi weiƒ‡× gvgjv Kwij, Ges wcUvi DBwjqvg I ivBU GÛ †Kvs KZ ©K… ¯^Z¡vc©Y†ivRvwiIi m¤§wZ e¨wZZ evwZj Kwiqv w`j| G†¶‡Î ÒKÓ Rb †ivRvwiI †_‡K †Kvb AwaKvi Av`vq Kwi‡Z cvwi‡eb bv|
41| ¯ Z^ v¡ c©YRvj nB‡jI m¤§wZ`vZv `vqx|- †Kvb wewbgq we‡ji m¤§wZ`vZv Dnv‡Z †`q m¤§wZnB‡Z GB ARynv‡Z Ae¨vnwZ cvB‡eb bv ‡h ¯^Z¡vc©YwU () Rvj wQj,
hw` †m m¤§wZ `vbKv‡j Dnv Rvj g‡g© ÁvZ _v‡Kb wKsev Dnv Rvj g‡g© wek¦vm Kwievi hyw³msMZ KviY _v‡K|
42| wg_¨v bv‡g m¤úvw`Z we‡j m¤§wZ`vb|-K íZ bv‡g Av‡`kK…Z Ges Avw`‡ói Av‡`‡k cwi‡kva¨ ‡Kvb wewbgq wej, hvnvi aviK Av‡`kKZ©vi () AweKj ¯^v¶‡i Ges Av‡`kKZ©vi Øviv K…Z ewjqv we‡ewPZ ¯^Z¡vc‡Y©i gva¨‡g `vex K‡ib, D³ we‡ji m¤§wZ`vZv GBiƒc avi‡Ki cÖwZ Zvnvi `vq nB‡Z GB Kvi‡Y Ae¨vnwZ cÖvß nB‡eb bv †h Av‡`kKZ©vi bvgwU KwíZ|
43| cYwenxb wewbgq‡hvM¨ `wjj m¤úv`b BZ¨vw`|-cYQvov ev †h cYe¨_© nBqv‡Q Zvnvi wewbg‡q wewbgq‡hvM¨ `wjj cÖ¯‘ZK…Z, Av‡`kK…Z, m¤§wZKZ …, ¯^Z¡vwc©Z ( )
wKsev ev qÙ¹¡¿¹¢la nB‡j Zvnv‡Z AskMÖnYKvix wewfbœ c‡¶i g‡a¨ A_© cwi‡kv‡ai `vq- `vwqZ¡ m…wó nq bv| wKš‘ H `wjj cieZ©x‡Z c‡Yi wewbg‡q ¯^Z¡vc©Yc~e©K ev ¯^Z¡vc©YQvov qÙ¹¡¿¹l Kiv nB‡j Dnvi aviK Ges Zvnvi wbKU nB‡Z hvnviv ¯^Z¡ jvf Kwiqv‡Q Zvnviv qÙ¹¡¿¹lL¡l£ Ges c~‡e©v³ c¶M‡Yi wbKU nB‡Z D³ `wjj eve` A_© Av`vq Kwi‡Z cvwi‡eb|
e¨wZµg-1| †Kvb c‡¶i Dc‡hvR‡bi ( ) Rb¨ †Kvb wewbgq‡hvM¨ `wjj cÖ¯‘ZK…Z, Av‡`kK…Z, m¤§wZK…Z Ges ¯^Z¡vwc©Z nB‡j Ges Zvnv hw` cwi‡kva Kiv nBqv _v‡K, cieZ©x‡Z Abziƒc `wj‡ji Dc‡hvRbKvix c‡¶i wbKU nB‡Z cwi‡kvwaZ A_© Av`vq Kiv hvB‡e bv|
e¨wZµg-2| †Kvb c¶ hw` Ab¨ c¶‡K c‡Yi wewbg‡q †Kvb `wjj cÖ¯‘ZKiY, Av‡`kKiY, m¤§wZ`vb, ¯^Z¡vc©Y ev qÙ¹¡¿¹−l ivRx Kwij wKš‘ D³ c¶ c‡Yi m¤ú‚Y© UvKv cwi‡kva Kwi‡Z e¨_© nB‡jv, Zvnv nB‡j D³ c¶ †h cwigvY UvKv cwi‡kva Kwiqv‡Q Zvnvi AwaK Av`vq Kwi‡Z cvwi‡eb bv|
44| c‡Yi †¶‡Î AvswkK ev c~Y© Avw_©K cwi‡kv‡a e¨_©Zv|-‡Kvb A½xK icÎ, wewbgq wej ev †PK †hB †¶‡Î Avw_©K c‡Yi Kvi‡Y ¯^v¶iK…Z nB‡jv, †mB cY öl¦ BB‡ZB Abycw¯’Z _vwK‡j ev cieZ©x‡Z AvswkKfv‡e e¨_© nB‡j, ¯^v¶iKvixi wbKUeZx© m¤ú‡K©i avi‡KicÖvc¨ A_© AvbycvwZK nvi n«vm cvB‡e|
e¨vL¨v- wewbgq we‡ji Av‡`kKZ©v () m¤§wZ`vZvi mwnZ wbKUeZx©fv‡e m¤úwK©Z _v‡Kb| A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †P‡Ki cÖ¯‘ZKviK cÖvc‡Ki mwnZ Ges ¯^Z¡vc©YKvix
( ) ¯^Z¡vwc©Z e¨w³i ( ) mwnZ wbKUeZx©fv‡e m¤úwK©Z _v‡Kb| Ab¨vb¨ ¯^v¶iKvix Pzw³g~‡j avi‡Ki mwnZ wbKUeZx© fv‡e m¤úwK©Z _vwK‡Z cv i‡eb|
D`vniY
ÔKÕ Zvnvi Av‡`‡k cwi‡kva¨ 500 UvKvi GKwU wej ÔLÕ Gi bv‡g Av‡`k Kwi‡jb| ÔLÕ wejwU‡Z m¤§wZ cÖ`vb Kwi‡jb| wKš‘ cieZ©x‡Z wejwU Acwi‡kv‡ai cl¦Z cÖZ¨vLvZ nBj| ÔKÕ ÔLÕ Gi ¢hl¦−Ü †gvKvÏgv `v‡qi K‡ib| ÔLÕ cÖgvY Kwij †h wejwU‡Z 400 UvKvi Rb¨ m¤§wZ `vb Kiv nq, I Aewkó UvKv ev`xi cÖwZ Dc‡hvwRZ nq| ÔKÕ †KejgvÎ 400 UvKv Av`vq Kwi‡Z cvwi†eb|
45| A_© m¤^wjZ bq Giƒc `wj‡ji cYAvswkK e¨_©|-‡hB †¶‡Î ‡Kvb A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †PK Avw_©K c‡Yi Kvi‡Y ¯^v¶iK…Z bv nB‡jI Avbylw½K AbymÜvb e¨ZxZB Dnv A‡_©i gvb`‡Û wbiƒcY‡hvM¨ _v‡K Ges cieZ©x‡Z AvswkKfv‡e e¨_© nq, ‡mB‡¶‡Î, ¯^v¶iKvixi wbKUeZx© m¤ú‡K©i avi‡Ki cÖvc¨ A_© AvbycvwZK nv‡i n«vm cvB‡e|
45K| avi‡Ki nviv‡bv we‡ji cwie‡Z© Dnvi cÖwZwjwc cvBevi AwaKvi|-†Kvb wewbgq wej cwi‡kv‡ai Zvwi‡Li c~‡e©B nvivBqv †M‡j, ‡h e¨w³ D³ we‡ji aviK, nviv‡bv `wjjwU cybivq cvIqv bv †M‡jI Z¾b¨ Av‡`kKZ©vi ( ) †Kvb ¶wZ nB‡j, hw` cÖ‡qvRb nq Zvi Rb¨ ¶wZc~iY ‡`qvi cÖwZkª“wZ cÖ`vbc~e©K, Av‡`kKZ©vi wbKU nB‡Z H we‡ji GKwU cÖwZwjwc `vex Kwi‡Z cvwi‡eb|
Gic‡iI, Av‡`kKZ©v we‡ji cÖwZwjwc w`‡Z A¯^xKvi Kwi‡j, Av`vj‡Z gvgjv Kwiqv Zvnv‡K Dnv w`‡Z eva¨ Kiv hvB‡e|
PZz_© Aa¨vq
wewbgq
46| c `Ö vb|-AsMxKvicÎ, wewbgq wej ev †PK Gi fÐÙ¹¤aLlZ, m¤§wZ`vb ev ¯^Z¡vc©YcÖZ¨¶ ev c‡iv¶ cÖ`v‡bi gva¨‡g m¤úbœ nq|
c¶M‡Yi g‡a¨ wbKU m¤úK© eRvq _vwKevi †¶‡Î Kvh©Ki cÖ`vb msNU‡bi Rb¨ fÐÙ¹¤aL¡lL, m¤§wZ`vZv ev ¯^Z¡vc©YKvix KZ©„K A_ev GZ`y‡Ï‡k¨ Zvnvi ¶gZvcÖvß e¨w³ KZ©„K cÖ`vb Kwi‡Z nB‡e|
GBiƒc c¶MY Ges h_vwenxZ aviK Qvov Ab¨ †Kvb aviK Gi g‡a¨ cÖ`vb ( ) msNwUZ nB‡j cÖZxqgvb nB‡e †h, D³ cÖ`vb kZ© mv‡c‡¶ A_ev †KejgvÎ w ‡kl †Kvb D‡Ï‡k¨ m¤úvw`Z nBqv‡Q Ges Dnv m¤ú~Y©iƒ‡c qÙ¹¡¿¹−ll D‡Ï‡k¨ Kiv nq bvB|
evnK‡K cwi‡kva¨ AsMxKvicÎ, wewbgq wej ev †PK cÖ`v‡bi gva¨‡g wewbgq‡hvM¨|
cwi‡kv‡ai Av‡`k m¤^wjZ AsMxKvicÎ, wewbgq wej ev †PK aviK KZ©…K ¯^Z¡vc©Y Ges cÖ`v‡bi gva¨‡g wewbgq‡hvM¨|
47| c `Ö v‡bi Øviv wewbgq|-aviv 58 Gi weavb mv‡c‡¶, evnK‡K cwi‡kva¨ AsMxKvicÎ, wewbgq wej ev †PK †KejgvÎ cÖ`v‡bi Øviv wewbgq Kiv hvB‡e|
e¨wZµgt †Kvb wbw`©ó NUbv msNwUZ nBevi kZ© mv‡c‡¶ cÖ`vbK…Z GKwU AsMxKvicÎ, wewbgq wej ev †PK wewbgq‡hvM¨ ( nB‡e bv hZ¶Y fkÑ¿¹ bv Dwj−wLZ NUbv N‡U (kZ© m¤ú‡K© AewnZ bq Ggb cYg~‡j aviK e¨ZxZ)|
D`vniY
(K) ÔKÕ evnK‡K cwi‡kva¨ GKwU wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji aviK nBqv Dnv ÔLÕ Gi cÖwZwbwa‡K ÔLÕ Gi Rb¨ ivwLevi D‡Ï‡k¨ cÖ`vb Kwi‡jb| GB †¶‡Î `wjjwU wewbgqK…Z nBqv‡Q|
(L) ÔKÕ e¨vs‡Ki wbKU iw¶Z GKwU evnK‡K cwi‡kva¨ `wj‡ji aviK nBqv e¨vsKvi‡K, whwb GKB mv‡_ ÔLÕ Gi e¨vsKviI e‡U, Dnv ÔLÕ Gi bv‡g iw¶Z e¨vsK wnmv‡e Rgv cÖ`vb Kwievi Av‡`k †`b| e¨vsKvi †mB †gvZv‡eK KvR K‡i Ges dj¯^iƒc e¨vsKvi GLb ÔLÕ Gi cÖwZwbwa wnmv‡e `wjjwU msi¶Y K‡ib| GB †¶‡Î `wjjwU wewbgqK…Z nBqv‡Q Ges ÔLÕ Dnvi aviK nBqv‡Qb|
48| ¯ Z^ v¡ c©Y Øviv wewbgq|-58 avivi weavb mv‡c‡¶, cwi‡kv‡ai Av‡`k m¤^wjZ †Kvb A½xKvicÎ, wewbgq wej wKsev †PK aviK KZ©„K ¯^Z¡vc©Y () Ges cÖ`v‡bi gva¨‡g wewbgq Kiv hvB‡e|
49| k~Y¨ ¯^Z¡vc©Y‡K c~Y©v½ üüüüaaaaššššfÑ−Zl©f¡¿¹lz-‡Kvb wewbgq‡hvM¨ `wj‡j k~Y¨ ¯^Z¡vc©Y ( ) _vwK‡j Dnvi aviK wbR bvg ¯^v¶i bv Kwiqv, ¯^Z¡vc©YKvixi ¯^v¶‡ii
Dc‡i Zvnv‡K A_ev Zvnvi wKsev Ab¨ Kvnv‡iv Av‡`‡k A_© cwi v‡ai wb‡`©kbv wjwce× Kwiqv k~Y¨ ¯^Z¡vc©Y‡K GKwU c~Y© ¯^Z¡vc©‡Y l©f¡¿¹¢la Kwi‡Z cv‡ib, Ges GB Kvi‡Y
avi‡Ki Dci ¯^Z¡vc©YKvixi †Kvb `vq eZ©vB‡e bv|
50| ¯ Z^ v¡ c©YKi‡Yi djvdj|- (1) wbqwš¿Z, kZ©mv‡c¶ Ges mxwgZ ¯^Z¡vc©Y ( ) m¤úwK©Z GB AvB‡bi weavb mv‡c‡¶, †Kvb wewbgq‡hvM¨ `wjj¯^Z¡vc©Y mn‡hv‡M cÖ`vb ( ) Kiv nB‡j D³ cÖ`v‡bi Øviv`wjjwU ¯^Z¡mn cybivq wewbgq Kwievi AwaKviI qÙ¹¡¿¹¢la nB‡e| (2) ¯^Z¡vc©Ywbqš¿Yg~jK nB‡e hw` Bnv, -
(K) `wjjwU cybe©vi wewbgq Kwievi AwaKvi mxgve× ev wbqš¿Y v evwZj K‡i; ev
(L) hw` Bnv ¯^Z¡vwc©Z e¨w³‡K ( ) cybivq ¯^Z¡vc©YKwievi Rb¨ wKsev ¯^Z¡vc©YKvix ev Ab¨ †Kvb wbw`©ó e¨vw³i c‡¶ `wjjwUi A_© MÖn‡Yi Rb¨ ¯^Z¡vc©YKvixi GKRb cÖwZwbwa wnmv‡e wb‡qvM K‡ib|
Z‡e kZ© _v‡K †h, ïaygvÎ wewbg‡qi AwaKvi m¤úwK©Z kãvewj Dwj−wLZ bv _vwKevi Kvi‡Y †Kvb ¯^Z¡vc©Y‡K wbqwš¿Z ¯^Z¡vc©Y ewjqv MY¨ Kiv hvB‡e bv|
D`vniY
ÔLÕ evnK‡K cwi‡kva¨ wewfbœ wewbgq‡hvM¨ `wj‡j wb‡æv³fv‡e ¯^Z¡vc©‡Yi Rb¨ ¯^v¶i Kwi‡jb t
(K) Ò`wj‡ji welqe¯‘ †KejgvÎ ÔMÕ†K cwi‡kva Ki“ b|Ó
(L) ÒAvgvi cÖ‡qvR‡b ÔMÕ†K cwi‡kva Ki“ b|Ó
(M) ÒÔLÕ Gi wnmv‡e ÔMÕ †K A_ev Zvnvi Av‡`‡k cwi‡kva Ki“ b|Ó
(N) Ò¢houhÙ¹¤ Aek¨B ÔMÕ‡K cwi‡kva Kwi‡Z nB‡e| Ó
GBiƒc ¯^Z¡vc©Y ( ) `¦viv ÔMÕ†K cieZ©x wewbg‡qi AwaKvinB‡Z ewÂZ Kiv nBqv‡Q|
(O) ÒÔMÕ †K cwi‡kva Ki“ bÕ|Ó
(P) ÒÔM †K Iwi‡q›Uvj e¨vsK wnmv‡e g~j¨ cwi‡kva Ki“ bÕ|Ó
(Q) Ò ¯^Z¡vc©YKvix ev Ab¨vb¨‡`i‡K ÔMÕ KZ©„K m¤úvw`Z we‡kl Ac©Y `wj‡ji c‡Yi Ask
wnmv‡e wewbg‡q `wj‡ji A_© ÔMÕ-‡K cwi‡kva Ki“ b;Õ|Ó
GBiƒc Aby‡gv`b ev ¯^Z¡vc©‡Y ÔMÕ Gi cybivq wewbgq Kwievi AwaKvi iwnZ K v nq bvB|
51| ‡K ev Kvnviv wewbgq Kwi‡Z cv‡i|-‡h `wj‡j KwZcq †hŠ_ fÐÙ¹¤aL¡lL, Av‡`kKZ©v
( ), cÖvcK, ¯^Z¡vwc©Z e¨w³ ( ) _v‡Kb, Zvnv‡`i g‡a¨ cÖ‡Z¨K cÖ¯‘ZKviK, Av‡`kKZ©v, cÖvcK A_ev ¯^Z¡vwc©Z e¨w³ GKKfv‡e `wjjwU ¯^Z¡vc©Y Ges wewbgq Kwi‡Z cvwi‡eb, hw` BwZg‡a¨ AÎ AvBb Gi 50 aviv †gvZv‡eK D³ `wj‡ji wewbgq‡hvM¨Zv wbqwš¿Z ev mxgve× bv Kiv nBqv _v‡K|
e¨vL¨vt GB avivi †Kvb wKQzB `wj‡ji cÖ¯‘ZKviK, ev Av‡`kKZ©v‡K ¯^Z¡vc©Y ( ) ev wewbgq ¶gZv Ac©Y K‡i bv, hw` bv wZwb Dnvi AvBbvbzM AwaKvix
ev aviK nb, wKsev `wj‡ji cÖvcK ev ¯^Z¡vwc©Z e¨w³‡K ( ) ¯^Z¡vc©Y ev wewbg‡qi ¶gZv cÖ`vb K‡i bv, hw` bv wZwb Dnvi aviK nb|
D`vniYt
ÔKÕ ev Zvi Av‡`‡k cwi‡kva¨ GKwU wej AvbxZ nBj| ÔKÕ Zv ÔLÕ†K ÔA_ev Av‡`‡kÕ ev mgv_©K †Kvb kãvewj D‡j−L QvovB ¯^Z¡vc©Y Kwij| ÔLÕ `wjjwU wewbgq Kwi‡Z cvwi‡e|
52| ¯ Z^ v¡ c©YKvix whwb ¯^Z¡vc©‡Y wbR `vq iwnZ ev kZ©hy³ Kwi‡ c wi‡eb|-GKwU wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji ¯^Z¡vc©YKvix ¯^Z¡vc©‡Y wKQz kã D‡j−L Kwievi gva¨‡g Dnv‡Z ¯^xq `vq cwiZ¨vM Kwi‡Z cvwi‡eb ev ¯^Z¡vwc©Z e¨vw³i cÖwZ Dwj−wLZ As‡Ki A_© MÖn‡Y GBiƒc `vq ev AwaKvi m…wó Kwi‡Z cvwi‡eb hvnv Ggb NUbv mv‡c¶ hvnv KL‡bv bvI NwU‡Z cv‡i|
‡hB †¶‡Î GKRb ¯^Z¡vc©YKvix Dc‡iv³iƒ‡c `vq cwiZ¨vM K‡ib Ges cieZ©x‡Z wZwb D³ `wj‡ji aviK nb, ‡mB‡¶‡Î ga¨eZx© mKj ¯^Z¡c©YKvix Zvnvi wbKU ` qx nB‡eb| †hB †¶‡Î ¯^Z¡vc©Y MÖnxZvi `wj‡ji A_© cvBevi AwaKvi‡K Dc‡iv³ Dcv q kZ©hy³ Kiv nq, †mB †¶‡Î GBiƒc kZ© †KejgvÎ ¯^Z¡vc©YKvix Ges ¯^Z¡vwc©Z ¨vw³i g‡a¨ ‰ea _vwK‡e|
wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji ¯^Z¡vc©Y ( kZ©hz³ nB‡j, `vZv D³ kZ© D‡c¶v Kwi‡Z cv‡ib Ges kZ©vejx c‚iY †nvK ev bv †nvK ¯^Z¡vwc©Z e¨w³‡K D³ A_© cwi‡kva AvBbwm× nB‡e |
D`vniYt
(K) ¯^Z¡vc©YKvix ÔÔAej¤^b QvovÓ kãvewj hy³ c~e©K GKwU wewbgq‡hvM¨ ` j‡j Zvnvi bvg ¯^v¶i Kwi‡jb, GBiƒc ¯^Z¡vc©‡Y Zvnvi †Kvb `vq bvB|
(L) ÔKÕ GKwU wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji cÖvcK Ges aviK| wZwb D³ `wj‡j ÔAej¤^b QvovÕ kZ©vewj D‡j−L c‚e©K wb‡Ri `vq cwiZ¨vM K‡i Zvnv ÔLÕ †K qÙ¹¡¿¹l Kwi‡jb| ÔLÕ Dnv ÔMÕ †K ¯^Z¡vc©Y Kwi‡jb Ges ÔMÕ Dnv ÔKÕ †K ¯^Z¡vc©Y Kwi‡jb| ÔKÕ GLv‡b †KejgvÎ c‚‡e©v³ AwaKv‡i c~Y© envjB nB‡jb bv Dciš‘ ÔLÕ I ÔMÕ Gi ¯^Z¡vwc©Z e¨w³ wnmv‡eI Zvnvi AwaKvi iwnqv‡Q|
53| aviK h_vwenxZ avi‡Ki gva¨‡g `vex K‡i|- (1) GKRb aviK, whwb h_vwenxZ
avi‡Ki wbKU nB‡Z ¯^Z¡ cÖvß nBqv‡Qb Ges wb‡R wewbgq‡hvM¨ `wjj‡K cÖfvweZ K‡i
Ggb †Kvb cÖZviYv ev A ea Kv‡R mswk−ó b‡nb, wZwb H mKj AwaKvi AR©b Kwi‡eb hvnv h_vwenxZ aviK,`wj‡ji m¤§wZ`vZv ( ) Ges c~e©eZx© mKj avi‡Ki ¢hl¦−Ü
AR©b K‡ib|
(2) avi‡Ki ¯^Z¡ œ¦¢Vk¤š² nB‡jt
(K) hw` `wjjwU h_vwenxZ avi‡Ki wbKU wewbgq Kiv nq Z‡e wZwb Dnvi DËg Ges c~Y© ¯^Z¡vwaKvi cÖvß nB‡eb|
(L) hw` wZwb `wjjwUi A_© cÖvß nb,Zvnv nB‡j cwi‡kvaKvixi ‰ea `vqgzw³ wgwj‡e|
53K| h_vwenxZ avi‡Ki AwaKvi|-h_vwenxZ aviK c~‡e©Kvi c‡¶i œ¦¢Vk¤š² ¯^Z¡ nB‡Z
Ges c~‡e©Kvi c¶M‡Yi ga¨Kvi mnRjf¨ ¯^c¶ hyw³ nB‡Z m¤ú~©Yiƒ‡c gy³ nBqv `wjj
aviY K‡ib, Ges `wj‡ji cwi‡kva¨ g~j¨ m¤ú~Y© cwi‡kv‡ai Rb¨ c¡u£ pjÙ¹ c¶‡K AvBbZ
eva¨ Kwi‡Z cvwi‡eb|
54| `wj‡j k~Y¨ ¯^Z¡vc©Y|-‡iLvswKZ †PK m¤úwK©Z AZtci ewY©Z weavb mv‡c‡¶, GKwU wewbgq‡hvM¨ `wjj k~Y¨ ¯^Z¡vc©Y nB‡j Dnv g~jZt Avw`ó () eivei cwi‡kva¨
nB‡jI evnK eivei cwi‡kva¨ nB‡e|
55| k~Y¨ ¯^Z¡vc©Y‡K c~Y© ¯^Z¡vc©‡Y l©f¡¿¿¿¿¹l|- hw` ‡Kvb wewbgq‡hvM¨ `wjj k~Y¨ ¯^Z¡vc©‡Yi ci c~Y©fv‡e ¯^Z¡vc©Y nq, †mB †¶‡Î hvnvi eivei c~Y© ¯^Z¡vc©Y nBqv‡QwZwb A_ev Zvnvi gva¨‡g ¯^Z¡ cÖvß e¨w³ e¨vZxZ Ab¨ †Kn D³ mgy`q A_© c~Y©-¯^Z¡vc©YKvixi wbKU `vex
Kwi‡Z cvwi‡eb bv|
56| ¯ Z^ v¡ c©‡Yi Avek¨Kxq kZ©vw`|-(1) ¯^Z¡vc©‡Yi gva¨‡g wewbgq Aek¨B m¤ú~Y© `wj‡ji Dci nB‡Z nB‡e| (2) cwi‡kva¨ g~‡j¨i AvswkK ¯^Z¡vc©Y, ev `yB ev Z‡ZvwaK ¯^Z¡vwc©Z e¨w³i ( ) cÖ‡Z¨K‡K wfbœ wfbœ fv‡e qÙ¹¡¿¹−ll Rb¨ ¯^Z¡vc©Y ‰ea b‡n; wKš‘ hLb g~j¨AvswkK cwi‡kvwaZ nq, Zrg‡g© `wj‡j GKwU †bvU ¯^Z¡vc©Y Kiv hvq hvnv cieZ©x‡Z Aewkó g~‡j¨i
Rb¨ nB‡Z cv‡i|
57| g„Z e¨w³i ‰ea cÖwZwbwa †KejgvÎ cÖ`v‡bi gva¨‡g ¯^Z¡vwc©Z `wjj wewbgq Kwi‡Z cvwi‡eb bv|-‡Kvb g„Z e¨w³i ‰ea cÖwZwbwa, g„Z e¨w³i Av‡`‡k cwi‡kva¨ Ges ¯^Z¡vwc©Z
( ) nBqv‡Q wKš‘ cÖ`vb( ) nq bvB Ggb GKwU A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †PK †KejgvÎ cÖ`v‡bi gva¨‡g wewbgq Kwi‡Z cvwi‡eb bv|
57K| B‡Zvg‡a¨ `vqx c‡¶i wbKU `wjj wewbgq|-‡hB †¶‡Î GKwU wewbgq‡hvM¨ `wjj cÖ¯‘ZKviK ev Av‡`kKZ©v( ) ev c~e©eZ©x ¯^Z¡vc©YKvix ev m¤§wZ`vZvi wbKU c~Y©Zvi ( c~‡e©B cÖwZwewbgq ( ) nBqv‡Q, GBiƒc c¶
AÎ AvB‡bi weavb mv‡c‡¶ Dnv cybt Bmy¨ ev cybt wewbgq Kwi‡Z cvwi‡eb, wKš‘ wZwb ga¨eZ©x †Kvb c¶‡K, hvnvi wbKU wZwbc~‡e© `vqe× wQ‡jb, D³ `wj‡ji A_© cwi‡kv‡a eva¨ Kwi‡Z cvwi‡eb bv|
57L| avi‡Ki AwaKvi|-GKRb aviK AÎ AvB‡bi Aax‡b wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji A_© Ôh_vwenxZ cwi‡kvaÕ( MÖnY Kwi‡Z cvwi‡eb Ges wewbgq Kwi‡Z cvwi‡eb;wZwb wbR bv‡g GBiƒc `wj‡ji wfwˇZ †gvKÏgvI `v‡qi Kwi‡Z cvwi‡eb|
58| œ¦¢Vk¤š² ¯^Z¡|- A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †PK nvivBqv †M‡j, wKsev Acivag~‡j ev cÖZviYvg~‡j wKsev A‰ea cYg~‡j †Kvb cÖ¯‘ZKviK, Av‡`kKZ©v, m¤§wZ`vZv A_ev avi‡Ki wbKU nB‡Z MÖnY Kwi‡j, whwb cvB‡jb ev MÖnY Kwi‡jb ev Bnvi `LjKvix ev ¯^Z¡vwc©Z e¨w³ Zvnv‡`i †KnB cÖ¯‘ZKviK, Av‡`kKZ©v, m¤§wZ`vZv A_ev avi‡Ki wbKU `wj‡ji g~j¨ `vex Kwi‡Z cvwi‡eb bv, hw` bv `LjKvix ev ¯^Z¡vwc©Z e¨w³, wb‡R ev Zvnviv hvnvi gva¨‡g `vex Kwi‡Z‡Qb, wZwb `wj‡ji h_vwenxZ aviK nBqv _ ‡Kb|
59| c ZÖ ¨vL¨vZ nIqvi ci ev ‡gqv‡`vËxY© `wjj AR©b|-wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji †Kvb aviK whwb `wjjwU c~Y©Zv cÖvß ( nBevi ci wKsev Am¤§wZ ev Acwi‡kvwaZ nBevi NUbv AeMZ nBevi ci cÖZ¨vL¨vZ `wj‡ji gvwjK nb, wZwb ïaygvÎ Ab¨ c¶mgy‡ni weiƒ‡× qÙ¹¡¿¹lL¡l£l AwaKvi cÖvß nb Ges GBiƒc avi‡Ki ¯^v_©, qÙ¹¡¿¹−ll mgq qÙ¹¡¿¹lL¡l£l ¯^v_© †hBiƒc kZ©vaxb wQj, †mBiƒc kZv©axb _vwK‡eb|
Dc‡hvRb †bvU ev wej|- Z‡e kZ© _v‡K †h, ‡Kvb e¨w³ whwb mij wek^v‡m Ges c‡Yi wewbg‡q Ggb †Kvb c~Y©ZvcÖvß ( A½xKvi cÎ ev wewbgq we‡ji aviK nb hvnv, mswk−ó ‡Kvb c¶‡K A_© e„wׇZ mnvqZv Kwievi Rb¨ cYwenxbfv‡e cÖ¯‘ZK…Z, Avw`ó ev m¤§wZK…Z nBqv‡Q, D³ e¨w³ D³ †bvU ev we‡ji A_© c~e©eZ©x †Kvb c‡¶i wbKU nB‡Z
Av`vq Kwi‡Z cvwi‡eb|
D`vniYt
GKwU wewbgq we‡ji m¤§wZ`vZv, m¤§wZ`vbKv‡j Av‡`kKZ©vi ( ) wbKU wej cwi‡kv‡ai mnvqK RvgvbZ wnmv‡e wKQz gvjvgvj Mw”QZ iv‡Lb Ges GB g‡g© Av‡`kKZ©v‡K ¶gZv Ac©b K‡ib †h, wZwb hw` Dnv c~Y©Zv cÖvw߇Z we‡ji UvKv cwi‡kva Kwi‡Z bv cv‡ib Zvnv nB‡j Av‡`kKZ©v gvjvgvj¸wj weµq Kwi‡Z cvwi‡eb| c~Y©Zvq
( wej cwi‡kvwaZ bv nIqvq Av‡`kKvix gvjvgvj¸wj weµq Kwiqv, weµqgyj¨ wb‡Ri wbKU ivwLqv wejwU ÔKÕ †K ¯^Z¡vc©Y K‡ib| ÔKÕ Gi ¯^Z¡vwaKvi Av‡`kKZ©vi ¯^‡Z¡i g‡Zv AvcwË mv‡c¶ nB‡e|
60| cwi‡kva ev wgUv‡bv ffffkÑ¿¹ `wjj wewbgq‡hvM¨|-‡Kvb wewbgq‡hvM¨ `wjj (Av`vq‡hvM¨ nIqvi ci Ges cÖ¯—yZKviK, Av‡`kKZ©v ev m¤§wZ`vZv e¨ZxZ) cÖ¯‘ZKviK, Avw`ó ev m¤§wZ`vZv KZ©„K Av`vq‡hvM¨ nBevi Kv‡j ev c‡i cwi‡kva ev wgUv‡bv bv nIqv ch©š— wewbgq Kiv hvB‡e, wKš‘ Zvnv cwi‡kva ev †gUv‡bvi ci b‡n|
cÂg Aa¨vq
Dc¯’vcb m¤úwK©Z
61| m¤§wZi Rb¨ Dc¯’vcb|-‡Kvb wewbgq wej cnÑe¡−¿¹ ( cwi‡kva¨ nB‡j, Ges we‡j Dc¯’vc‡bi †Kvb wbw`©ó mgq ev ¯’vb D‡j−L bv _vwK‡j, Dn i m¤§wZ `vexi AwaKvix †Kvb e¨w³, hyw³m½Z AbymÜv‡b Avw`ó‡K LyuwRqv cvB‡j, Av‡`‡ki hyw³m½Z mg‡qi g‡a¨ Avw`‡ói wbKU Kviev‡ii w`b Kvievi PjvKvjxb mg‡q m¤§wZi Rb¨ Aek¨B Dc¯’vcb Kwi‡eb| GBiƒc Dc¯’vc‡bi e¨_©Zvq, mswk−ó †Kvb c¶ `vexKvix e¨w³i wbKU `vqx _vwK‡eb bv|
Avw`ó‡K hyw³m½Z AbymÜv‡b LuywRqv cvIqv bv †M‡j wejwU cÖZ¨vL¨vZ wjqv MY¨ nB‡e|
wejwU Avw`‡ói cÖwZ wbw`©ó ¯’v‡b wb‡`©wkZ nB‡j, wejwU †mB ¯’v‡bB Dc¯’vcb Kwi‡Z nB‡e; Dc¯’vc‡bi Rb¨ wba©vwiZ Zvwi‡L hw` hyw³m½Z AbymÜv‡b Avw`ó‡K †mB ¯’v‡b LyuwRqv cvIqv bv hvq, Zvnv nB‡j wejwU cÖZ¨vL¨vZ ewjqv MY¨ nB‡ |
Pzw³‡Z ev cÖPwjZ ixwZ‡Z Aby‡gvw`Z nB‡j, wejwU WvKN‡ii †iwR÷ªx Wv‡Ki gva¨‡g Dc¯’vwcZ nB‡j Zvnv ch©vß ewjqv MY¨ nB‡e|
62| A½xKvicÎ `k©‡bi Rb¨ Dc¯ v’ cb|-‡Kvb A½xKvicÎ nÑe¡−¿¹ ( ) wbw`©ó mgq ci cwi‡kva¨ nB‡j, Zvnv Aek¨B cwi‡kva `vexi AwaKvix †Kvb e¨w³i Øviv, `wjj cÖ¯‘‡Zi ci hyw³m½Z mg‡qi g‡a¨ Ges Kviev‡ii w`b Kvievi PjvKvjxb mg‡q `wjj cÖ¯‘ZKvi‡Ki Kv‡Q `k©‡bi Rb¨ (hw` hyw³m½Z AbymÜv‡b Zvnv‡K LyuwRqv cvIqv hvq) Dc¯’vcb Kwi‡Z nB‡e| GBiƒc Dc¯’vc‡bi e¨_©Zvq, mswkøó †Kvb c¶ `vexKvix e¨w³i wbKU `vqx _vwK‡eb bv|
63| we‡ePbvi Rb¨ Avw`‡ói mgq|-hw` GKwU wewbgq we‡ji m¤§wZi Rb¨ Avw`‡ói wbKU `vwLj Kiv cÖ‡qvRb nq, Zvnv nB‡j aviK, Avw`ó‡K Dnvi m¤§wZi welq we‡ePbvi
Rb¨, Aek¨B miKvix QzwUi w`b e¨vZxZ AvUPwj−k N›Uv mgq gÄyi Kwi‡eb|
64| cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯’vcb|-(1) aviv 76 Gi weavb mv‡c‡¶ Ges AZtci ewY©Z Dcv‡q A½xKvicÎ, wewbgq wej Ges †PK cwi‡kv‡ai Rb¨ Aek¨B aviK ev Zvnvi c‡¶
h_vµ‡g fÐÙ¹¤aL¡lL, m¤§wZ`vZv ev Avw`‡ói Kv‡Q Dc¯’vwcZ nB‡Z nB‡e| `vwL‡ji †¶‡Î e¨_©Zvi cl¦e GZ`& m¤úwK©Z Ab¨vb¨ c¶ avi‡Ki Kv‡Q `vqx ewjqv MY¨ nB‡eb bv|
(2) GB AvB‡bi aviv 6 G hvnvB D‡j−L _vKzK bv †Kb Zvnv m‡Ë¡I, †hLv‡b Uªvs‡K‡UW †P‡Ki GKwU B‡jKUªwbK cÖwZiƒc cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯’vcb Kiv nq, †mLv‡b cÖZ¨c©YKvix e¨vsK †Kvb hyw³msMZ m‡›`‡ni Kvi‡Y Uªvs‡K‡UW †PKavix e¨vs‡Ki KvQ †_‡K †P‡Ki D³ `wj‡ji `„k¨Z Ae¯’vi mZ¨Zv pwœ²¡¿¹ AviI Z_¨ `vwe Kwievi AwaKvi iv‡L, Ges hw` m‡›`n Kiv nq †h, †P‡K †Kvb cÖZviYv, RvwjqvwZ, NlvgvR ev aesm mvwaZ nBqv‡Q, Bnv hvPvB‡qi Rb¨ cybt Dc¯’vcbvi `vwe iv‡L| GB‡¶‡Î kZ© _vwK‡e †h, Avw`ó ( ) e¨vsK KZ©„K `vexK…Z Uªvs‡KU‡W †PKwU wb‡Ri Kv‡Q ivwL‡e, Zr Abyhvqx †P‡Ki A_© cÖ`vb Kwi‡e|
e¨wZµg-†Kvb A½xKvicÎ PvwnevgvÎ cwi†kva¨ nB†j Ges Zvnv†Z cwi†kv†ai wbw`©ó †Kvb ¯’vb D†j−L bv _vwK‡j, `wjjwUi fÐÙ¹¤a KviK‡K Awfhy³ Kwievi Rb¨ Dnv Dc¯nvc‡bi cÖ†qvRb bvB| Abyiƒcfv‡e wewbgq we‡ji m¤§wZ`vZv‡K Awfhy³ Kwievi Rb¨I Dnv Dc¯’vc‡bi cÖ‡qvRb nB‡e bv|
e¨vL¨vt hLb K‡qKRb e¨w³, hvnviv Askx`vi bb, †¶ÎgZ wewbgq‡hvM¨ `wj‡j fÐÙ¹¤aL¡lL, m¤§wZ`vZv ev Avw`ó wnmv‡e `vqe× _v‡Kb Ges `wj‡j †Kvb cwi‡kv‡ai ¯’vb D‡j−L bv _v‡K, ZLb mK‡ji wbKU `wjjwU Dc¯’vcb Kwi‡Z nB‡e|
65| Dc¯ v’ c‡bi mgq|-cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯’vcb Aek¨B ¯^vfvweK Kviev‡ii mgq Ges e¨vsKv‡ii †¶‡Î e¨vswKs mg‡qi g‡a¨ nB‡Z nB‡e|
e¨vL¨vt e¨vswKs mgq ewj‡Z evsjv‡`k e¨vsK KZ©„K mg‡q mg‡q wba©vwiZ e¨vswKs mgq‡K eySvB‡e|
66| wba v© wiZ ZvwiL ev `k©‡bi ci cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯ v’ cb|-A½xK icÎ ev wewbgq wej wba©vwiZ Zvwi‡Li ci mywbw`©ó mg‡q ev cnÑe¡−¿¹ ( ) cwi‡kva¨ nB‡j Aek¨B c~Y©Zvi mgq ( ) Dc¯’vwcZ nB‡Z nB‡e|
67| ¢L¢Ù¹−a cwi‡kva‡hvM¨ A½xKvicÎ cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯ v’ cb|-¢L¢Ù¹−a cwi‡kva¨
†Kvb A½xKvicÎ cÖwZwU ¢L¢Ù¹ cwi‡kv‡ai wba©vwiZ Zvwi‡Li ci Z…Zxq w`e‡m cwi‡‡kv‡ai Rb¨ Dc¯’vcb Kwi‡Z nB‡e Ges GBiƒc Dc¯’vc‡bi †cÖw¶‡Z cwi‡kvwaZ bv nB‡j Gi
djvdj c~Y©Zvi mgq ( ) Acwi‡kv‡ai gZB nB‡e|
68| cwi‡kva¨ `wjj Dc¯ v’ cb wbw`©ó ¯’v‡bB nB‡e, Ab¨Î b‡n|-‡Kvb A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †PK †Kvb wbw`©ó ¯’v‡b cwi‡kva¨ nB‡e, Ab¨ ‡Kv_vI b‡n- GB ewjqv cÖ¯‘ZK…Z, Av‡`kK…Z ev m¤§wZ`vbK…Z nB‡j, D³ `wj‡ji mswk−ó †Kvb c¶‡K Awfhy³ Kwievi Rb¨ Dnv Aek¨B †mB ¯’v‡b Dc¯nvcb Kwi‡Z nB‡e|
69| wbw` ó© ¯’v‡b cwi‡kva¨ `wjj|-‡Kvb A½xKvicÎ ev wewbgq wej †Kvb wbw`©ó ¯’v‡b cwi‡kva¨ - GB ewjqv cÖ¯‘ZK…Z, Av‡`kK…Z ev m¤§wZ`vbKZ … nB‡j, D³ `wj‡ji
cÖ¯‘ZKviK ev Av‡`kKZ©v‡K () Awfhy³ Kwievi Rb¨ Dnv Aek¨B †mB ¯’v‡bB Dc¯’vcb Kwi‡Z nB‡e|
70| wbw` ó© ¯’v‡bi EEEE−õMMMM bv _vwK‡j Dc¯ v’ cb|-†Kvb A½xKvicÎ cÎ ev wewbgq wej, AÎ AvB‡bi 68 I 69 avivq ewY©Z weavbg‡Z cwi‡kva¨ bv nB‡j,cwi‡kv‡ai Rb¨ Aek¨B `wj‡j Dwj−wLZ cÖ¯‘ZKviK, m¤§wZ`vZv ev Avw`‡ói wVKvbvq Dc¯’vcb wi‡Z nB‡e, Ges GBiƒc wVKvbv Dnv‡Z D‡j−L bv _vwK‡j, †¶ÎgZ, cÖ¯‘ZKviK, m¤§wZ`vZv ev Avw`‡ói Kviev‡ii wVKvbvq, ev wbqwgZ evm¯’v‡bi wVKvbvq (ÁvZ _vwK‡j) cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯’vcb Kwi‡Z nB‡e|
71| c ¯Ö Z‘ KviK, BZ¨vw`i Kvievi ev evm¯ v’ b ÁvZ bv _vwK‡j Dc¯ v’ cb|- hw` wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji cÖ¯—yZKviK, Avw`ó () ev m¤§wZ`vZvi †Kvb ÁvZ Kviev‡ii ¯’vb ev evm¯’vb bv _v‡K A_ev Ab¨ †Kvb wbw`©ó ¯’vb,cwi‡kva ev m¤§wZi Rb¨ Dc¯’vwcZ nB‡e GBiƒc `wj‡j, E−õM bv _v‡K ‡mB‡¶‡Î Zvnv‡K †hB ¯’v‡b cvIqv hvB‡e †mB ¯’v‡bB cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯’vcb Kwi‡Z nB‡e|
e¨vL¨v- AÎ aviv Ges aviv 68 I 69 - G Ôwbw`©ó ¯’vbÕ ewj‡Z, ch©vßfv‡e ewY©Z†mB ¯’vb‡K eySvB‡e †hLv‡b GKRb e¨w³ `wjjwU Dc¯’vcb Kwi‡Z m¶g nB‡Z cvwi‡eb|
71K| wKfv‡e ‰ea Dc¯ v’ cb Kwi‡Z nq Ges Dc¯ v’ c‡bi c×wZ|-
(1) ‰eafv‡e Dc¯’vc‡bi †¶‡Î aviK hw` wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji g~j Kwci cwie‡Z© Dnvi B‡jKU«wbK Kwc wKsev mZ¨vwqZ Kwc e¨w³MZfv‡e ev †iwRw÷« WvK‡hv‡M ev Ab¨ †Kvb Kvh©Kix c×wZ‡Z Z`&mswkó e¨w³‡K cÖ`vb Kwiqv _v‡Kb Z‡e ZvnvB h‡_ó wjqv MY¨ nB‡e |
(2) GBiƒc cÖ`v‡bici, G‡nb `vex cwi‡kv‡ai Rb¨ `vqx e¨w³‡K aviK, Zvnvi Kvievi PjvKvjxb mg‡q, wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji g‚jKwc cwi`k©‡bi m¤§wZ †`‡e; hw` hyw³m½Zmg‡qi g‡a¨ aviK Zvnv †`LvB‡Z e¨_© nq, †mB †¶‡Î Dc¯’vcb evwZj ewjqv MY¨ nB‡e|
72| Av‡`kKZ©v‡K Awfhy³ Kwievi Rb¨ †PK Dc¯ v’ cb|-GB AvB‡bi aviv 84 Gi weavbvejx mv‡c‡¶ Av‡`k KZ©v‡K Awfhz³ Kwievi Rb¨ †PKwU, †h e¨vs‡Ki Dci Avw`ó nBqv‡Q, Av‡`kKZ©vi mwnZ †mB e¨vs‡Ki m¤úK© Av‡`k KZ©vi cÖwZK~‡j hvBevi c~‡e©B Dc¯’vcb Kwi‡Z nB‡e|
73| Ab¨ †Kvb e¨w³‡K Awfhz³ Kwievi †¶‡Î †P‡Ki Dc¯ v’ cb|- Av‡`kKZ©v e¨ZxZ Ab¨ †Kvb e¨w³‡K Awfhz³ Kwievi Rb¨, mswk−ó e¨w³ KZ©…K †PKwU cÖ`v‡bi ci hyw³m½Z mg‡qi g‡a¨ Dc¯’vcb Kwi‡Z nB‡e|
74| Pvwnev gvÎ cwi‡kva¨ `wj‡ji Dc¯ v’ cb|-GB AvB‡bi aviv 31 Gi weavbvejx mv‡c‡¶ aviK KZ©…K †Kvb PvwnevgvÎ cwi‡kva¨ wewbgq ‡hvM¨ `wjj MÖn‡Yi ci Zvnv hyw³m½Z mg‡qi g‡a¨ Dc¯’vcb Kwi‡Z nB‡e|
75| †Kvb e¨w³, ev g…Z e¨w³i KZ©…Z¡ cÖvß cÖwZwbwa, wz³ bh e¨ ³ ev †`D jqv e¨w³i `vwqZ¡c vÖ ß e¨w³ KZ©…K Dc¯’vcb|-‡¶Î we‡k‡l Avw`ó, cÖ¯‘ZKviK, ev m¤§wZ`vZvi h_vh_ KZ©…Z¡cÖvß cÖwZwbwa A_ev †hB †¶‡Î Avw`ó, cÖ¯‘ZKviK, ev m¤§wZ`vZvi g„Zz¨ NwUqv‡Q, †mB †¶‡Î Zvnvi ‰ea cÖwZwbwa A_ev †`Dwjqv †NvwlZ e¨w³i `vwqZ¡cÖvß e¨w³,
`wjjwU m¤§wZ ev cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯’vcb Kwi‡Z cvwi‡eb|
75K| m¤§wZcÖvß ev cwi‡kv‡ai wbwg‡Ë wej‡¤^ Dc¯ v’ c‡bi †¶‡Î gIKzd|-m¤§wZ ev cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯’vc‡bi ‡¶‡Î †Kvb wej¤^ gIKzd nB‡e hw` Zvnv avi‡Ki wbqš¿Y ewnf©~Z Ges Zvnvi A¶gZv, Am`vPiY ev Ae‡njv nB‡Z D™¢~Z bv nq| †hB ‡¶‡Î wej‡¤^i Aemvb nq, †mB †¶‡Î hyw³m½Z mg‡qi g‡a¨ Aek¨B Zvnv Dc¯’vcb Kwi‡Z nB‡e|
76| †hB ‡¶‡Î Dc¯ v’ cb wb¯úÖ‡qvRb|-wb‡æv³ †¶Îmg‚‡n cwi‡kv‡ai Rb¨ `wjj Dc¯’vcb Kwievi cÖ‡qvRb bvB Ges Dc¯’vcb Kwievi wba©vwiZ Zvwi‡L Zvnv cÖZ¨vL¨vZ ewjqv MY¨ nB‡et
(K) hw` cÖ¯‘ZKviK, Avw`ó ( ), ev m¤§wZ`vZv B”QvK…Zfv‡e `wjjwU Dc¯’vc‡b evav cÖ`vb Kwiqv _v‡Kb, A_ev,
`wjjwU Zvnvi e¨emvi ‡hB ¯’v‡b cwi‡kva¨, wZwb †mB ¯v ’bwU Kviev‡ii w`‡b I Kviev‡ii mgqeÜ iv‡Lb, A_ev `wjjwU Ab¨ †Kvb wbw`©ó ¯’v‡b cwi‡kva¨ nB‡j †mB ¯’v‡b wZwb ev Zvnvi cÖwZwbwa ¯^vfvweK Kviev‡ii mgq Abycw¯’Z _v‡Kb, A_ev
†hB‡¶‡Î `wjjwU wbw`©ó ¯’v‡b cwi‡kva¨ bv nq, ‡mB‡¶‡Î Zvnv‡K h_vh_ AbzmÜvb KwiqvI LyuwRqv cvIqv bv hvq;
(L) †Kvb c‡¶i wbKU, hvnvi weiƒ‡× Awf‡hvM Kiv nq Ges wZwb Dc¯’vcb bv nIqv
m‡Ë¡I cwi‡kva Kwi‡Z _v‡Kb;
(M) †Kvb c‡¶i wbKU,hw` wZwb c~Y©ZvcÖvwßi ci, `wjjwU Dc¯’vcb Kiv nq bvB Rvwbqv-
`wj‡j Dwj−wLZ cvIbv AvswkK cwi‡kva K‡ib A_ev Dwj−wLZ cvIbvi m¤ú‚Y© ev Askwe‡kl cwi‡kv‡ai cÖwZkª“wZ †`b A_ev
wZwb cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯’vc‡bi †¶‡Î †Kvb A¶gZvRwbZ wej‡¤^i `i“ b D™¢~Z myweav Z¨vM K‡ib;
(N) ‡Kvb Av‡`kKZ©vi wei“ ‡×, hw` Giƒc Dc¯’vcb bv Kwievi Kvi‡Y Av‡`kKZ©vi †Kvb
¶wZ bv nq;
(O) †hB ‡¶‡Î Avw`ó GKRb KwíZ e¨w³ ( );
(P) ¯^Z¡vc©YKvixi ( ) †¶‡Î, hLb †Kvb wewbgq‡hvM¨ `wjj †mB ¯^Z¡c©YKvixi Dc‡hvR‡bi ( ) Rb¨ fÐÙ¹¤aL«a, Av‡`kK…Z ev m¤§wZ`vbK…Z nBqv _v‡K Ges Zvnvi cÖZ¨vkv Kwievi KviY _v‡K †h, `wjjwU Dc¯’vcb Kwi‡j cwi‡kvwaZ nB‡e bv
Ges
(Q) †hB †¶‡Î h_vh_ c`‡¶‡ci ciI GB AvB‡bi weavbg‡Z `wjj Dc¯’vcb Kiv
hvB‡e bv|
e¨vL¨vt ‡Kvb aviK wewbgq‡hvM¨ `wjj Dc¯’vcb Kwievi Avek¨KZv nB‡Z Ae¨vnwZ cvB‡eb bv, hw`I avi‡Ki wek¦vm Kwievi KviY _v‡K †h wewbgq‡hvM¨ `wjjwU Dc¯’vcb Kwievi ci Zvnv cÖZ¨vL¨vZ nB‡e|
77| cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯ v’ cbK…Z wej Ae‡njvRwbZ Kvh©KY i‡e¨vsKv‡ii `vq|- m¤§wZ`vbK…Z †Kvb wewbgq wej wbw`©ó e¨vs‡K cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯’vc‡bi ci cÖZ¨vL¨vZ nB‡j, hw` e¨vsKv‡ii Ae‡njvRwbZ wKsev Abycyhy³ i¶Y, Kvh©KiY wKsev †dir cÖ`v‡bi Rb¨ mswk−ó we‡ji aviK †Kvbiƒc ¶wZMÖ¯’ nb, Zvnv nB‡j e¨vsKvi D³ aviK‡K
¶wZc‚iY cÖ`vb Kwi‡Z eva¨ _vwK‡eb|
lô Aa¨vq
cwi‡kva Ges mz`
78| †Kvb& e¨w³‡K A_© cwi‡kva Kwi‡Z nB‡e|- GB AvB‡bi 82 avivi `dv (M) Gi
weavb g‡Z AsMxKvi cÎ, wewbgq wej ev †P‡Ki cvIbv UvKv fÐÙ¹¤aL¡lL ev m¤§wZ`vZv‡K `vqgz³ Kwievi Rb¨ `wj‡ji aviK‡K cwi‡kva Kwi‡Z nB‡e|
79| mz‡`i nvi †h †¶‡Î mzwbw`©ó ev mzwbw`©ó b‡n|- ‡`bv`v‡ii cÖwZKv‡ii wel‡q mvgwqKfv‡e cÖPwjZ †Kvb AvB‡bi weavb mv‡c‡¶ Ges 1908 mv‡ji †`Iqvbx Kvh©wewai 34 aviv‡K †Kvbfv‡e Le© bv Kwiqv-
(K) hLb A½xKvicÎ ev wewbgq we‡ji mz` cwi‡kv‡ai nvi wbw`©ófv‡e D‡j−L _v‡K Ges KLb nB‡Z mz` cwi‡kva Kwi‡Z nB‡e Zvnvi †Kvb wba©vwiZ ZvwiL D‡j−L bv _v‡K, †mB ‡¶‡Î g~j UvKvi Dci wba©vwiZ nv‡i, A½xKvic‡Îi ZvwiL nB‡Z ev wewbgq we‡ji ZvwiL nB‡Z mz` MYbvc‚e©K †mB ZvwiL fkÑ¿¹ Dnv Dmyj Kwi‡Z nB‡e, hZw`b fkÑ¿¹ bv Zvnv cwi‡kvwaZ ev Av`vq nq A_ev Zvnv Av`v‡qi Rb¨ gvgjv `v‡qi Kiv nq;
(L) mz` ev Dnvi wbw`©ó nvi m¤ú‡K© A½xKvic‡Î ev wewbgq we‡j †Kvb wKQz D‡j−L bv _vwK‡j, mz` m¤úwK©Z `wjjfz³ c¶M‡Yi gv‡S †Kvb c~e©eZ©x Avbylw½K Pzw³ _vKv m‡Ë¡I A½xKvic‡Îi ZvwiL nB‡Z ev wewbgq we‡ji ZvwiL nB‡Z evwl©K kZKiv 6 UvKv nv‡i `wj‡ji g~j UvKvi Dci my`, hZw`b fkÑ¿¹bv D³ cwigvY UvKv cwi‡kva ev Av`vq ev Zvnvi Rb¨ gvgjv `v‡qi Kiv nq, ZZw`b fkÑ¿¹ wnmveK…Z mz` Av`vq Kiv hvB‡e|
80| mz‡`i nvi hLb mzwbw`©ó b‡n †mB †¶‡Î my`|-hLb `wj‡j my‡`i nvi wjwLZ bv _v‡K, †mB †¶‡Î `wjjfy³ c¶M‡Yi gv‡S my` m¤úwK©Z Pyw³‡Z hvnvB _vKzK bv †Kb, `wj‡j Dwj−wLZ A‡_©i my`, Awfhy³ KZ ©K… cvIbv cwi‡kv‡ai ZvwiL nB‡Z Avi¤¢ Kwiqv gyj¨ÁvcK fÐÙ¹¡−hl ZvwiL ev cwi‡kv‡ai ZvwiL ev cvIbv Dmy‡ji Rb¨ `vwLjx †gvKvÏgvq
Av`vjZ †hB iƒc wb‡`©k †`b †mB ZvwiL fkÑ¿¹, kZKiv evwl©K Qq UvKv nv‡i MYbv Kwi‡Z nB‡e|
e¨vL¨vt †hB ‡¶‡Î Awfhz³ c¶ cwi‡kv‡ai e¨_©Zvi `i“ b cÖZ¨vL¨vZ `wj‡ji ¯^Z¡vc©YKvix nb, †mB †¶‡Î wZwb `wjjwU cÖZ¨vL¨v‡bi †bvwUk cÖvwßi ci nB‡Z mz` cwi‡kv‡ai Rb¨ `vqx ewjqv we‡ewPZ nB‡eb|
81| cwi‡kv‡ai Rb¨ cÖ`vb ev nviv‡bvi †¶‡Î ¶wZc‚iY|-(1) A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †P‡Ki cvIbv A_© cwi‡kv‡ai Rb¨ `vqx e¨w³ whwb aviK KZ ©K… cwi‡kv‡ai Rb¨ Av‡ew`Z nBqv‡Qb, Zvnvi GB AwaKvi iwnqv‡Q †h, wZwb cwi‡kv‡ai c~‡e© `wjjwU †`wL‡eb, Ges cwi‡kv‡ai ci `wjjwU MÖnY Kwi‡eb A_ev `wjjwU nvivBqv †M‡j ev Dc¯’vcb Kiv m¤¢e bv nB‡j wZwb `wjjwUi Dci †h‡Kvb cybt`vex nB‡Z myiw¶Z _vwK‡eb| (2) ‡hB‡¶‡Î †PKwU Uªvs‡K‡UW †P‡Ki B‡jKUªwbK cÖwZiƒc, †mB‡¶‡Î cwi‡kv‡ai ciI ‡P‡Ki A_© MÖnYKvix e¨vsK Dnv wb‡Ri Kv‡Q ivwLevi AwaKvix nB‡eb|
(3) Uªvs‡K‡UW †P‡Ki B‡jKUªwbK cÖwZiƒc gy`ª‡Yi ci Dnvi cv`‡`‡k `wj‡ji A_© cwi‡kvaKvix e¨vsKvi KZ©„K cÖ`Ë mZ¨vqb ( D³ cwi‡kv‡ai cÖv_wgK cÖgvY wn‡m‡e MY¨ nB‡e|
mßg Aa¨vq
A½xKvicÎ, wewbgq wej I †PK †_‡K `vqgzw³
82| `vq nB‡Z Ae¨vnwZ|- ‡Kvb wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji fÐÙ¹¤aL¡lL, m¤§wZ`vZv
( ) ev ¯^Z¡vc©YKvix wb‡æewY©Z †¶Îmg~‡ni `vq nB‡Z Ae¨vnwZ cvB‡ebt
(K) aviK ev Zvnvi Aaxb¯’ mKj `vex`vi Gi cÖwZ Zvnvi `vq nB‡Z,hw` aviK Ae¨vnwZ `v‡bi D‡Ï‡k¨ †Kvb ¯^Z¡vc©YKvixi ev m¤§wZ`vZvi bvg evwZj K‡ib;
(L) aviK ev Zvnvi Aaxb¯’ mKj AeMZ ¯^Z¡vaxKvixi cÖwZ Zvnvi `vq nB‡Z, hw` aviKAb¨ †Kvb cÖKv‡i fÐÙ¹¤aL¡lL, m¤§wZ`vZv ev ¯^Z¡vc©YKvix‡K Ae¨vnwZ `vb K‡ib;
(M) mKj c‡¶i cÖwZ Zvnvi `vq nB‡Z, hw` `wjjwU evnK‡K cwi‡kva¨ nBqv _v‡K wKsev
k~Y¨ ¯^Z¡vc©Y nBqv _v‡K Ges fÐÙ¹¤aL¡lL, ¯^Z¡vc©YKvix ev m¤§wZ`vZv Zvnv‡Z ewY©Z A_© h_vwenxZ cwi‡kva ( ) Kwiqv _v‡K|
83| Avw`ó‡K m¤§wZi Rb¨ 48 N›Uvi AwaK mgq|-wewbgq we‡ji aviK Avw`ó‡K ( ) Zvnvi m¤§wZ cÖ`v‡bi Rb¨ miKvwi QzwUi w`b e¨ZxZ 48 N›Uvi †ekx mgq Abz‡gv`b Kwiqv _vwK‡j c~e©eZ©x mKj c¶ hvnviv GB AwZwi³ mgq MÖn‡Y m¤§Z nb bvB, Zvnviv avi‡Ki cÖwZ Zvnv‡`i `vq nB‡Z Ae¨vnwZ cvB‡eb|
84| †hB ‡¶‡Î †PK h_vh_fv‡e Dc¯ v’ cb Kiv nq bvB Ges Zvnv Øviv Av‡`kKZ©v ¶wZM ¯Ö ’ nBqv _v‡K|- (1) GKwU †PK Bmy¨i ci Dnv hyw³m½Z mg‡qi g‡a¨ cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯’vcb bv Kiv nB‡j, hw` Av‡`kKZ©v A_ev hvnvi wnmv‡e †PKwU Avw`ó nBqv‡Q wZwb wej‡¤^i cl¦e cÖK…Z ¶wZi wkKvi nb, Ges hw` Ggb nq †h, mgqg‡Zv Dc¯’vwcZ nB‡j †PKwU cwi‡kvwaZ nBZ, Zvnv nB‡j Av‡`kKZ©v ev hvnvi wnm ‡e †PKwU Avw`ó
nBqv‡Q, wZwb D³ ¶wZi `vq nB‡Z Ae¨vnwZ cvB‡eb, ‡PKwU cwi‡kvwaZ nB‡j e¨vs‡Ki RgvKvix wnmv‡e Zvnvi hZ ¶wZ nBZ, Zvnvi †P‡q †ekx ¶wZi Rb¨|
(2) hyw³M½Z mgq ¢el¦f−Zl †¶‡Î `wj‡ji cÖK…wZ, Kvievi I e¨vs‡Ki wbqgbxwZ Ges NUbvi †cÖ¶vcU we‡ewPZ nBqv _v‡K|
(3) †hB †P‡Ki Av‡`kKZ©v ev mswk−ó e¨w³ Ae¨vnwZ cvBqv‡Qb, †mB †P‡Ki aviK,Av‡`kKZ©v ev mswk−ó e¨w³i cwie‡Z© e¨vs‡Ki wbKU Ae¨vnwZ cÖvß A‡_©i mxgv fkÑ¿¹ cvIbv`vi wnmv‡e eRvq _vwK‡eb, Ges D³ A_© e¨vsKv‡ii wbKU nB‡Z Av`vq Kwi‡Z cvwi‡eb|
D`vniY t
K) ÔKÕ 1000.00 UvKvi GKwU †PK Av‡`k K‡ib Ges hLb †PKwU e¨vs‡K Dc¯’vcb Kiv DwPZ wQj ZLb e¨vs‡Ki Zv wgUvevi Rb¨ Znwe‡j ch©vß A_©wQj| wKš‘ Dc¯’vc‡bi ci †PK-Gi UvKv cwi‡kv‡a e¨vsK e¨_© nq| D³ `vq nB‡Z †P‡Ki Av‡`kKZ©v Ae¨vnwZ cvB‡eb, wKš‘ aviK †PK-G Dwj−wLZ UvKv e¨vs‡Ki ¢hl¦−Ü cÖgvY mv‡c‡¶ Av`vq Kwi‡Z cvwi‡eb|
L) ÔKÕ w`bvRcyi †_‡K GKwU †PK PÆMÖvg¯’ e¨vs‡Ki bv‡g Av‡`k K‡ib| †PKwU mvaviYfv‡e Dc¯’vc‡bi c~‡e©B e¨vsK Zv cwi‡kv‡a e¨_© nq| GB †¶‡Î ÔKÕ ¶wZ nB‡Z Ae¨vnwZ cvB‡eb, †Kbbv wej‡¤^ Dc¯’vc‡bi cl¦e Zvnvi †Kvb cÖK…Z ¶wZ nq bvB|
85| Av‡`‡ki †cÖw¶‡Z cwi‡kva¨ †PK|-(1) †hB ‡¶‡Î Av‡`‡ki †cÖw¶‡Z cwi‡kva¨ †Kvb †PK cÖvcK KZ©…K A_ev Zvnvi c‡¶ ¯^Z¡vc©YK…Z nq, ‡PKwU h_vwenxZ cwi‡kv‡ai
( Øviv Avw`ó `vq nB‡Z Ae¨vnwZ cvB‡eb|
(2) †Kvb †PK k~b¨ ev c‚Y© ¯^Z¡vc©YK…Z nDK ev bv nDK A_ev †Kvb ¯^Z¡vc©YØviv cieZ©x wewbgq‡hvM¨Zv wbqwš¿Z ev evwZj nDK ev bv nDK, evnK‡Kcwi‡kva¨ †Kvb †PK Gi h_vwenxZ cwi‡kva Øviv Avw`ó evn‡Ki cÖwZ Zvnvi `vq nB‡Z Ae¨vnwZ cvB‡eb|
85K| GKwU e¨vs‡Ki †Kvb kvLv nB‡Z GKwU WÖvdU Avni‡Yi ci Zvnv GKB e¨vs‡Ki
Ab¨ kvLvi Av‡`‡k cwi‡kva¨|-‡Kvb e¨vs‡Ki †Kvb kvLv wKQz cwigvY A_©, Av‡`k I Pvwn`vi †cÖw¶‡Z cwi‡kv‡ai Rb¨ GKB e¨vs‡Ki Ab¨ kvLvicÖwZ GKLvbv Av‡`‡ki †cÖw¶‡Z cwi‡kva¨ WªvdU m¤úv`b Kwi‡j Ges Zvnv cÖvcK Øviv ev Zvnvi c‡¶ ¯^Z¡vc©YK…Z nB‡j, e¨vsK Dnv h_vwenxZ cwi‡kv‡ai ( gva¨‡g Ae¨vnwZ
cvB‡e|
86| c¶MY kZ©hz³ ev mxwgZ m¤§wZi †cÖw¶‡Z `vq nB‡Z Ae¨nwZ‡Z Am¤§Z|- hw`
†Kvb wewbgq we‡ji aviK kZ©hz³ m¤§wZ w`qv _v‡Kb ev we‡j ewY©Z As‡Ki GKwU mxwgZ cwigvY As‡k m¤§wZ w`qv _v‡Kb ev wej cwi‡kv‡ai ¯’vb I mgq cwieZ©‡b m¤§wZ w`qv _v‡Kb A_ev †hB †¶‡Î Avw`óMY, hvnviv †Kvb Askx`vi b‡nb, Z nviv mK‡j ¯^v¶i bv Kwi‡jI m¤§wZ w`qv _v‡Kb, Zvnv nB‡j cy‡e©v³ c¶MY hvnv‡`i AbygwZ †bIqv nq bvB Zvnviv GBiƒc `vq nB‡Z gy³ _vwK‡eb, hZ¶b fkÑ¿¹ bv avi‡Ki †`Iqv †bvwU‡ki gva¨‡g Zvnviv m¤§wZ cÖ`vb Kwi‡eb|
e¨vL¨vt ‡Kvb m¤§wZ ZLbB kZ©hz³ nB†e t
(K) ‡hB †¶‡Î `wj‡j GBiƒc kZ© _v‡K †h, `wj‡ji g~j¨ cwi‡kv‡ai welqwU †Kvb NUbv NUvi Dci wbf©i Kwi‡e|
(L) ‡hB †¶‡Î cwi‡kva¨ A‡_©i AvswkK cwi‡kv‡ai fТanЦ¢a †`Iqv nq;
(M) ‡hB‡¶‡Î Av‡`‡k cwi‡kv‡ai mywbw`©ó ¯’vb D‡j−L Kiv nq bvB †mB‡¶‡Î Bnv mzwbw`©ó ¯’v‡b cwi‡kv‡ai cÖwZkª“wZ †`Iqv nq - Ab¨fv‡e ev Ab¨Î b‡n, A_ev †hB Lv‡b Av‡`‡k cwi‡kv‡ai mzwbw`©ó ¯’vb D‡j−L Kiv nBqv‡Q ‡mB †¶‡Î wfbœ †Kvb ¯’v‡b cwi‡kv‡ai cÖwZkª“wZ †`Iqv nq - Ab¨fv‡e ev Ab¨Î b‡n;
(N) ‡hB †¶‡Î Av‡`‡k ewY©Z mgq Qvov Ab¨ mgq cwi‡kv‡ai cÖwZkª“wZ cÖ`vb Kiv nq|
87| †gŠwjK cwieZ©‡bi djvdj, ¯^Z¡vc©YMÖnxZvi gva¨‡g cwieZ©b|- ‡Kvb wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji †Kvb †gŠwjK cwieZ©b H e¨w³i ¢hl¦−Ü evwZj nB‡e whwb cwieZ©b Kv‡j `wjjwUi GKwU c¶ wQ‡jb Ges D³ cwieZ©‡b m¤§wZ cÖ`vb K‡ib bvB, hw` bv Zvnv g~j c¶M‡Yi Awfbœ D‡Ï‡k¨ Kiv nBqv _v‡K; Ges ¯^Z¡vwc©Z e¨w³( ) KZ©…K GBiƒc cwieZ©b ¯úZ¡vc©YKvix‡K `wj‡ji cY m¤úwK©Z hveZxq `vq nB‡Z gz³ Kwiqv †`q|
GB avivi weavbvejx aviv 20, 49, 86 Ges 125 Gi weavb mv‡c¶ nB‡e|
88| c‚‡e v© ³ cwieZ©‡b hvnvB _vKzK bv †Kb m¤§wZ`vZv ev ¯^Z¡vc©YKvix `vqe× _vwK‡e|-
`wj‡ji c‚‡e©v³ cwieZ©‡b hvnv wKQzB _vKzK bv †Kb, †Kvb wewbgq‡hvM¨ ` j‡j GKRb
m¤§wZ`vZv ( ) A_ev mZ¡vc©YKvix Zvnvi wbR wbR m¤§wZ ev ¯^Z¡vc©Y Øviv `vqe× _vwK‡eb|
89| i`e`j `„k¨gvb b‡n Ggb `wj‡ji A_© cwi‡kva|-(1) KL‡bv GKwU A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †P‡K ‡gŠwjK i`e`j mvab Kiv nB‡j wKš‘ mvaviY †Pv‡L Dnv aiv bv cwo‡j, ev hw` GKwU †PK cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯’vcb Kiv nBqv‡Q wKš‘ Dnvi µwms mvaviY †Pv‡L `„wóMZ nq bv ev c~†e©Kvi µwms gywQqv †djv nBqv‡Q, ZLb hw` †Kvb e¨w³
ev cwi‡kv‡ai Rb¨ `vqe× e¨vsKvi Dnv h_vwewa cwi‡kva K‡ib, ‡mB‡¶‡Î Zvnviv D³ `wj‡ji cwi‡kva nB‡Z `vqgy³ nB‡eb| `wj‡j cwieZ©b wKsev †P‡Ki µwms Gi cwi‡c«w¶‡Z GBiƒc cwi‡kv‡ai Rb¨ Zvnv‡`i‡K `vqx Kiv hvB‡e b |
(2) ‡PKwU Uªvs‡K‡UW †P‡Ki B‡jKUªwbK cÖwZiƒc nB‡j, GBiƒc Uªvs‡K‡UW †P‡K AvcvZ Ae¯’vq †Kvb cv_©K¨ ‡gŠwjK i`e`j wn‡m‡e MY¨ nB‡e, GescÖwZiƒcwU Uªvs‡KwUs I ÙÛ¡e¡¿¹−ll mgq Bnvi AvcvZ Ae¯’vi mZ¨Zv hvPvB‡qi `vwqZ¡ e¨vsK ev wK¬qvwis nvDR, cÖ‡hvR¨ †¶‡Î, Gi Dci eZ©vB‡e|
(3) Uªvs‡K‡UW †P‡Ki †cÖwiZ Ges M„nxZ B‡jKUªwbK cÖwZiƒc GKB wK-bv Zvnv MÖnYKvix e¨vsK ev wK¬qvwis nvDR hvPvB Kwi‡e|
90| m¤§wZ`vZvi nv‡Zi we‡ji Kvh©µgvwaKv‡ii Ae¨vnwZ|-(1) GKwU wewbgq‡hvM¨ `wj‡j Av‡`kKZ©v, cÖ¯‘ZKviK, m¤§wZ`vZv ev ¯^Z¡vc©YKvix `vq nB‡Z Ae¨vnwZ cvB‡eb hLb `vqx e¨w³ cÖavb †`bv`vi wnmv‡e `wjj c~Y©Zvi mgq ev c‡i `wjjwUi aviK nb|
(2) †hB ‡¶‡Î †Kvb aviK aviv 39 G Dwj−wLZ cÖK…wZi †Kvb m¤§ `vZvi mwnZ Pzw³e× nb ZLb Ab¨vb¨ c¶ Zvnv‡`i `vq nB‡Z Ae¨vnwZ cvBqv _v‡Kb, hw` bv Zvnv‡`i cÖKvk¨fv‡e Awfhy³ Kwievi wel‡q avi‡Ki AwaKvi msiw¶Z _v‡K|
Aóg Aa¨vq cÖZ¨vL¨v‡bi †bvwUk
91| Am¤§wZ Ávc‡bi Øviv cÖZ¨vL¨vb|- ‡Kvb wewbgq wej †mB †¶‡ÎB Am¤§wZi cl¦e cÖZ¨vL¨vZ nBqv‡Q ewjqv MY¨ nB‡e, †hB ‡¶‡Î Avw`ó ()A_ev Askx`vi bq
Ggb A‡bK Avw`‡ói g‡a¨ GKRb m½Zfv‡e we‡j m¤§wZ `vb Kwievi cÖ‡qvRbxqZv _vKv m‡Z¡I m¤§wZ w`‡Z e¨_© nb, A_ev hLb Dc¯’vc‡b Ae¨vnwZ †`Iqv nq Ges wejwU‡Z Am¤§wZ cÖ`vb Kiv nq|
†hB ‡¶‡Î Avw`ó Pzw³ Kwi‡Z Abychy³ ev m¤§wZwU kZ©hy³ _v‡K, †mB ‡¶‡Î wejwU cÖZ¨vL¨vZ ewjqv we‡ewPZ nB‡Z cv‡i|
92| cwi‡kva bv Kwievi ccll¦¦e cÖZ¨vLvb|- GKwU A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †PK‡K ZLbB Acwi‡kv‡ai cl¦e cÖZ¨vL¨vZ ejv nB‡e ‡hB ‡¶‡Î A½xKvi c‡Îi cÖ¯‘ZKviK, we‡ji m¤§wZ `vZv ev †P‡Ki Avw`ó m½Zfv‡e cwi‡kva Kwievi cÖ‡qvRbxqZv _vKv m‡Z¡I cwi‡kva Kwi‡Z e¨_© nb|
93| Kvnvi Øviv Kvnv‡K †bvwUk †`Iqv DwPZ|- †hB ‡¶‡Î †Kvb A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †PK Am¤§wZ ev Acwi‡kv‡ai d‡j cÖZ¨vL¨vZ nBqv _v‡K, †mB †¶‡Î Zvnvi aviK A_ev GB wel‡q `vqx †Kvb c¶, `wjjwU cÖZ¨vL¨vZ nBevi †bvwUk cÖ`vb Kwi‡eb H mKj c¶‡K hvnv‡`i wZwb c„_Kfv‡e `vqx Kwi‡Z Pvb A_ev H mKj c¶M‡Yi g‡a¨ GKRb‡K hvnv‡`i wZwb †hŠ_fv‡e `vqx Kwi‡Z Pvb|
hLb GKwU wewbgq wej Am¤§wZi cl¦e cÖZ¨vL¨vZ nq, ZLb Dnvi Av‡`kKZ©v ev ¯^Z¡vc©YKvix‡K cÖZ¨vL¨v‡bi †bvwUk cÖ`vb bv Kwi‡j Zvnviv `vqgz³ nB‡eb; wKš‘ GBiƒc †bvwUk cÖ`v‡bi Ae‡njvi cieZ©x †Kvb h_vwenxZ avi‡Ki AwaKvi GB Ae‡njv Øviv ¶zbœ nB‡e bv|
hLb GKwU wewbgq wej Am¤§wZi cl¦e cÖZ¨vL¨vZ nq Ges Dnvi cÖ‡qvRbxq †bvwUk cÖ`Ë nq, cieZ©x‡Z Acwi‡kv‡ai Rb¨ cÖZ¨vL¨v‡bi ‡¶‡Î †bvwUk cÖ`v‡bi cÖ‡qvRb bvB, hw` bv wejwU Zb¥‡a¨ m¤§wZcÖvß nBqv _v‡K|
GB avivi †Kvb wKQzB cÖZ¨vL¨vZ A½xKvic‡Îi cÖ¯‘ZKviK‡K wKsev cÖZ¨vL¨vZ wewbgq
wej ev †P‡Ki Avw`ó ( ) ev m¤§wZ`vZvi cÖwZ ‡bvwUk cÖ`vb Kiv‡K Acwinvh© K‡i bv|
94| †h c×wZ‡Z ‡bvwUk cÖ`vb Kwi‡Z nB‡e|- ‡bvwUk cÖ`vb Kiv `iKvi Ggb e¨w³i h_vh_fv‡e Aby‡gvw`Z G‡R›U, A_ev D³ e¨w³ g„Z nB‡j Zvnvi AvBbMZ cÖwZwbwa, A_ev wZwb †`Dwjqv †NvwlZ nB‡j Zvnvi ¯^Z¡wb‡qvMx () Gi AbyK~‡j cÖZ¨vLv‡bi ‡bvwUk cÖ`vb Kwi‡Z nB‡e; D³ ‡bvwUk −j±¢ML ev wjwLZ nB‡Z cv‡i, wjwLZ nB‡j Zvnv WvK‡hv‡M †cÖwiZ nB‡e; Ges Zvnv †h †Kvbfv‡e nB‡Z cv‡i; Z‡e e¨³ ev Ae¨³fv‡e mswk−ó c¶‡K Aek¨B AeMZ Kwi‡Z nB‡e †h `wjjwU cÖZ¨vL¨vZ nBqv‡Q Ges hvnv‡K †bvwUk †`Iqv nBqv‡Q wZwb `wj‡ji Rb¨ Kxfv‡e Ges Zvnvi Dci `vqe× nB‡eb; Ges cÖZ¨vLv‡bi c‡i `wj‡ji mswk−ó c¶‡K hyw³m½Z mg‡qi g‡a¨ Kviev‡ii
¯’v‡b ev (Kviev‡ii ¯’vb bv _vwK‡j) Zvnvi evm¯’v‡b cÖZ¨vL¨v‡bi ‡bvwUk cvVvB‡Z nB‡e|
‡bvwUkwU mwVK fv‡e wb‡`©wkZ Ges WvK‡hv‡M cvVv‡bv nB‡j, Zvnv hw` cÖvc‡Ki wbKU bv ®f±R¡u ‡mB †¶‡Î †bvwUkwU evwZj ewjqv MY¨ nB‡e bv|
95| c ZÖ ¨vL¨v‡bi †bvwUkcÖvß c¶ Aek¨B D³ Z_¨ †cÖiY Kwi‡eb|- `wj‡ji ‡h †Kvb
c¶ cÖZ¨vL¨v‡bi ‡bvwUk cÖvß nB‡j, wZwb hw` c~e©eZx© ‡Kvb c¶‡K Zvnvi cÖwZ `vqe× Kwi‡Z Pvb Z‡e Aek¨B †hŠw³K mg‡qi g‡a¨ H c‡¶i cÖwZ †bvwUk †cÖiY Kwi‡eb, hw` bv †mB c¶ wfbœfv‡e aviv 93 Gi †cÖw¶‡Z D³ ‡bvwUk cvBqv _v‡K|
96| Dc¯ v’ c‡bi Rb¨ cÖwZwbwa|- ` jjwU cÖwZwbwai Øviv Dc¯’vc‡bi Rb¨ Rgv †`Iqv nB‡j, cÖwZwbwa Zvnvi wb‡qvM KZ©v‡K †bvwUk cÖ`vb Kwi‡Z GBiƒc mgq cvB‡eb ‡hb wZwbB D³ `wjjwUi aviK, Ges wb‡qvMKZ©vI `wj‡ji c¶mg~n‡K ÖZ¨vLv‡bi †bvwUk †`Iqvi Rb¨ cybivq Abyiƒc mgq cvB‡eb|
97| hvnvi wbKU ‡bvwUk ‡cÖiY Kiv nBqv‡Q wZwb g…Z nj B| ‡- ‡h c¶‡K cÖZ¨vL¨v‡bi ‡bvwUk ‡cÖiY Kiv nBqv‡Q wZwb g…Z nB‡j Ges ‡bvwUk cvVvBevi mgq †cÖiK c¶ Zvnvi g„Zz¨i wel‡q AÁvZ _vwK‡j, ‡bvwUkwU h‡_ó ewjqv MY¨ nB‡e|
98| †hB ‡¶‡Î cÖZ¨vL¨v‡bi ‡bvwUk cÖ`vb Kwievi cÖ‡qvRb bvB|- ‡K b cÖZ¨vL¨v‡bi ‡bvwUk †`Iqvi cÖ‡qvRb bvB-
(K) hLb cÖZ¨vL¨v‡bi ‡bvwUk cªvwßi AwaKvix c¶ GB AwaKvi Z¨vM K‡ib;
(L) Av‡`kKZ©v hLb cwi‡kva i` K‡ib ZLb Zvnv‡K Awfhy³ Kwievi †¶‡Î;
(M) Awfhy³ c¶ hLb ‡bvwU‡ki Afv‡e r¢aNËÙ¹ nB‡eb bv|
N) ‡hB c¶‡K ‡bvwUk w`‡Z nB‡e, hw` Zvnv‡K h_vh_ AbzmÜvb Kwievi ciI LuywRqv cvIqv bv hvq; A_ev hw` ‡bvwUk cÖ`v‡bi Rb¨ `vqx e¨w³ Zvnvi œ¦¢V b‡n GBiƒc Ab¨ †Kvb KviYekZt ‡bvwUk cÖ`vb Kwi‡Z Amg_© nq;
(O) hLb `wj‡ji m¤§wZ`vZv wb‡RB GKRb Av‡`kKZ©v, ZLb Av‡`kKZ©vMY‡K Awfhy³ Kwievi Rb¨;
(P) A½xKvi cÎwU wewbgq‡hvM¨ bv nB‡j;
(Q) †h c¶‡K ‡bvwUk w`‡Z nB‡e †mB c¶ hw` cÖZ¨vL¨v‡bi ci mgz`q NUbv ÁvZ nBqv wbtk‡Z© wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji A_© cwi‡kv‡ai cÖwZkª“wZ †`b|
beg Aa¨vq
wjwce×KiY I AvcwË
99| wjwce×KiY|- A½xKvicÎ ev wewbgq wej Am¤§wZ ev Acwi‡kv‡ai d‡j cÖZ¨vL¨vZ
nB‡j Dnvi aviK cÖZ¨vL¨v‡bi KviY †bvUvix cvewjK Øviv ` ‡ji Dci, A_ev Zvnvi mv‡_ mshz³ c…_K GK UzKiv KvM‡R A_ev Dfq As‡ki Dci wjwce× Kwiqv wb‡Z cvwi‡eb|
GB wjwce×KiY cÖZ¨vL¨v‡bi hyw³m½Z mg‡qi g‡a¨ KivBqv wb‡Z nB‡e Ges Zvnv‡Z †Kvb Zvwi‡L, wK Kvi‡Y cÖZ¨vL¨vZ nBqv‡Q Zvnv mzwbw`©ófv‡e D‡j−L _vwK‡Z nB‡e, A_ev cÖZ¨vL¨v‡bi welqwU my¯úó bv nB‡j aviK ‡Kb GBUv‡K cÖZ¨vL¨vZ nBqv‡Q ewjqv MY¨ K‡ib Zvnv Ges ‡bvUvix PvR© Gi cwigvb D‡j−L Kwi‡Z nB‡e|
100| AvcwË|- A½xKvicÎ ev wewbgq wej Am¤§wZ ev Acwi‡kv‡ai d‡j cÖZ¨vL¨vZ nBqv _vwK‡j Dnvi aviK hyw³m½Z mg‡qi g‡a¨ †bvUvix cvewjK KZ©…K wjwce× KivBqv wbqv cÖgvY ¯^iƒc Dnvi GKwU mb`cÎ MÖnY Kwi‡eb| GBiƒc mb` c·K AvcwË ejv
nB‡e|
Db Zœ Zi RvgvbZ wn‡m‡e AvcwË|- we bgq we‡ji c~Y©Zvi c‚‡e© Dnvi m¤§wZ`vZv †`Dwjqv nB‡j, wKsev Zvnvi Avw_©K m½wZ m¤ú‡K© Rbg‡b m‡›`‡ni D‡`ªK nB j, aviK hyw³m½Z
mg‡qi g‡a¨ †bvUvix cvewj‡Ki gva¨‡g m¤§wZ`vZvi wbKU nB‡Z DbœZZi RvgvbZ `vex
Kwi‡Z cvwi‡eb, Ges D³ `vex cÖZ¨vL¨vZ nB‡j aviK Dc‡iv³ wbq‡g hyw³m½Z mg‡qi
g‡a¨ GB NUbv wjwce× KivBqv cÖgvY ¯^iƒc Dnvi GKwU mb`cÎ MÖnY Kwi‡Z cvwi‡eb|
Abziƒc mb`‡K DbœZZi Rvgvb‡Zi Rb¨ AvcwË ejv nB‡e|
101| AvcwËi welqmg‚n|- aviv 100 Abzhvqx AvcwˇZ hvnv _vwK‡Z nB‡e-
(K) g~j `wjjwU wKsev Dnvi Ges Dnvi Dci wjwLZ ev gzw`ÖZ mgz`q wel‡qi AweKj cÖwZwjwc;
(L) †hB e¨w³i AbyK‚‡j Ges †hB e¨w³i cÖwZK‚j AvcwË cÖ`vb Kiv nBqv‡Q Zvnv‡`i bvg;
(M) ‡bvUvix cvewjK KZ©„K mswk−ó e¨w³i c‡¶ cwi‡kva A_ev m¤§wZ, A_ev ‡¶Îg‡Z, Eæaal RvgvbZ `vex Kiv nBqv‡Q, GB g‡g© GKwU wee…wZ; D³ `vexi wel‡q Zvn i Dˇii welqe¯‘, A_ev Zvnvi †Kvb DËi cvIqv bv †M‡j wKsev Zvnv‡K LzuwRqv cvIqv bv ‡M‡j, GB g‡g© GKwU wee…wZ;
(N) A½xKvi cÎ ev wewbgq wej cÖZ¨vL¨vZ nB‡j cÖZ¨vL¨v‡bi ¯’vb I mgq Ges DbœZZi Rvgvb‡Zi `vex A¯^xKv‡ii †¶‡Î A¯^xKv‡ii ¯’vb I mgq;
(O) ‡h †bvUvix cvewjK AvcwË cÖ¯‘Z Kwiqv‡Qb Zvnvi ¯^v¶i;
(P) m¤§vbv‡_© wewbgq‡hvM¨ `wjj m¤§wZcÖvß ev cwi‡kvwaZ nB‡j †h e¨w³ Øviv, hvnv‡`i AbyK‚‡j H m¤§wZ`vb ev cwi‡kva Kiv nBqv‡Q Zvnv‡`i bvg, Ges †h c×wZ‡Z Zvnv fÐÙ¹¡¢ha Ges Kvh©Ki Kiv nBqv‡Q Zvnvi eY©bv|
Dc‡i (M) `dvq ewY©Z `vex ‡bvUvix cvewjK ¯^qs A_ev Zvnvi KiYxK, A_ev Pyw³e‡j ¶gZv cÖ`Ë e¨w³ Øviv ev cÖPwjZ ixwZ Øviv, ‡iwRóªxcÎ gvidZ Kwi‡Z cvwi‡eb|
102| AvcwËi ‡bvwUk|- A½xKvi cÎ wKsev wewbgq we‡j AvBbMZfv‡e AvcwË cÖ`vb Kiv eva¨KZvg~jK nB‡j, cÖZ¨vL¨v‡bi ‡bvwU‡ki cwie‡Z©, †hBfv‡e I †hB k‡Z© cÖZ¨vL¨v‡bi ‡bvwUk cÖ`vb Kiv nq wVK ‡mBfv‡e, Aek¨B AvcwËi †bvwUk cÖ`vb Kwi‡Z nB‡e; Z‡e ‡h †bvUvix cvewjK AvcwËwU cÖ¯‘Z Kwiqv‡Qb wZwbI ‡b wUkwU cÖ`vb Kwi‡Z cvwi‡eb|
103| Am¤§wZi d‡j cÖZ¨vL¨vZ nIqvi ci Acwi‡kv‡ai Rb¨ AvcwË|- mKj wewbgq wej, ‡hB¸wj Avw`‡ói evm¯’vb e¨ZxZ, Ab¨ †Kvb ¯’v‡bcwi‡kva¨ _v‡K, Ges †hB ¸wj Am¤§wZi d‡j cÖZ¨vL¨vZ nBqv _v‡K,‡mB¸wj‡Z cybivq Avw`‡ói Kv‡Q Dc¯’vcb bv Kwiqv, c~‡e©B ev c~Y©Zvq `wj‡j Dwj−wLZ cwi‡kv‡ai ¯’v‡b D³ Acwi‡kv‡ai Rb¨ AvcwË cÖ`vb Kiv hvB‡Z cv‡i|
104| ‰e‡`wkK we‡ji AvcwË cÖgvY|- ‰e‡`wkK wewbgq wej †hB †`‡k fÐÙ¹¤a Kiv nBqv‡Q †mB †`‡ki AvBbvbzhvqx AvcwË cÖ`vb Avek¨K nB‡j, Aek¨B Zvnv‡Z AvcwË cÖ`vb Kwi‡Z nB‡e|
104K| KLb wjwce×KiY cÖgv‡Yi mgZzj¨|- GB AvB‡bi D‡Ïk¨ c~iYK‡í, †Kvb wewbgq wej ev A½xKvicÎ wba©vwiZ mg‡qi g‡a¨ ev AwZwi³ e¨e¯’v MÖn‡Yi c~‡e©B AvcwË cÖ`vb cÖ‡qvRb nB‡j, Dnv wba©vwiZ mg‡qi ev AwZwi³ e¨e¯v ’ MÖn‡Yi c~‡e©B AvcwËi Rb¨ wjwce× Ki‡jB h‡_ó nB‡e| wjwce×Ki‡Yi Zvwi‡Li ci †h †Kvb mg‡q AvbyôvwbK
AvcwË pÇfæ Kwievi mgq e„w× Kiv hvB‡e| `kg Aa¨vq
hyw³m½Z mgq
105| hyw³m½Z mgq|- wewbwgq‡hvM¨ `wj‡ji m¤§wZi ev cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯’vcb, cÖZ¨vL¨v‡bi ‡bvwUk cÖ`vb Ges wjwce× Kwievi hyw³m½Z mgq wK nB‡e Zvnv wba©vi‡Yi †¶‡Î `wj‡ji cÖK…wZ we‡ePbv Kwi‡Z nB‡e Ges mgiƒc `wj‡ji ¯^vfvweK ‡jb‡`‡bi
wbqg Kvby‡bi Dci wbf©i Kwi‡e| GBiƒc mgq MYbvi †¶‡Î miKvix QzwUi w`b¸wj ev` w`‡Z nB‡e|
106| c ZÖ ¨vL¨v‡bi ‡bvwUk cÖ`v‡bi hzw³m½Z mgq|- cÖZ¨vL¨v‡bi ‡bvwUk hvnv‡K †`Iqv nB‡e wZwb Ges aviK hw` †¶ÎgZ wfbœ ¯’v‡b Kvievi ev emevm Kwiqv _v‡Kb, †mB †¶‡Î ‡bvwUkwU cÖZ¨vL¨v‡bi cieZ©x w`‡b ev cieZ©x Wv‡K q¿¹hÉÙÛ¡−e cvVvB‡j, Dnv hyw³m½Zmg‡qi g‡a¨ †cÖiY Kiv nBqv‡Q g‡g© MY¨ nB‡e|
hw` Dc‡iv³ c¶M‡Yi Kviev‡ii ¯’vb ev evm¯’vb GKB nq, Z‡e cÖZ¨vL¨v‡bi cieZ©x w`‡b N¿¹−hÉ ‡cuŠQvi wba©vwiZ mg‡qi g‡a¨ cÖZ¨vL¨v‡bi ‡bvwUk cvVvB‡j, Dnv hyw³m½Z mg‡qi g‡a¨ †cÖiY Kiv nBqv‡Q g‡g© MY¨ nB‡e|
107| GBiƒc ‡bvwUk †cÖi‡Yi hzw³m½Z mgq|- cÖZ¨vL¨v‡bi †bvwUkcÖvß c¶ Zvnvi c‚e©Zb c‡¶i ¢hl¦−Ü Zvnvi AwaKvi Kvh©Kix Kwi‡Z PvB‡j aviK wn‡m‡e †hB mgq wZwb ‡bvwUkwU †cÖiY Kwiqv _vwK‡Zb †mB mg‡qi g‡a¨ Zvnv †cÖiY Kwi‡j, Dnv hyw³m½Z mg‡qi g‡a¨B †cÖiY Kiv nBqv‡Q g‡g© MY¨ nB‡e|
GKv`k Aa¨vq
m¤§vbv‡_© m¤§wZ I cwi‡kva Ges cÖ‡qvRbxq †¶‡Î wb‡`©k `vb
108| m¤§vbv‡_© m¤§wZ|- †Kvb wewbgq wej Am¤§wZi d‡j ev AwaKZi wbivcËv wbwðZ Kwievi Rb¨ wjwce× ev AvcwË cÖ`vb Kiv nB‡j, D³ we‡ji Rb¨ `vqe× b‡nb Ggb
†Kvb e¨w³ avi‡Ki m¤§wZµ‡g †h ‡Kvb c‡¶i m¤§vbv‡_© D³ we‡ji Dci wjwLqv Dnv‡Z
Zvnvi m¤§wZ cÖ`vb Kwi‡Z cvwi‡eb|
109| m¤§vbv‡_© m¤§wZ wKfv‡e cÖ`vb Kwi‡Z nB‡e|- m¤§vbv‡_© m¤§wZ cÖ`v‡b B”QzK e¨w³‡K ü£uq−Ù¹ wewbgq we‡ji Dci wjwLqv †NvlYv Kwi‡Z nB‡e †h, wZwb Av‡`kKZ©vi
ev Zvnvi Øviv Dwj−wLZ Aci †Kvb ¯^Z¡vc©YKvixi () m¤§vbv‡_© ev me©Rbxb m¤§vbv‡_© AvcwËK…Z we‡j m¤§wZ w`‡Z‡Qb|
110| Kvnvi m¤§vbv‡_© m¤§wZ Zvnv D‡j L e¨ZxZ|- Kvnvi m¤§vbv‡_© wewbgq we‡j m¤§wZ cÖ`vb Kiv nBqv‡Q Zvnv D‡j−L bv _vwK‡j awiqv jB‡Z nB‡e †h, Zvnv Av‡`kKZ©vi m¤§vbv‡_© nBqv‡Q|
111| m¤§vbv‡_© m¤§wZ`vZvi `vq|- Avw`ó wewbgq we‡ji A_© cwi‡kva bv Kwi‡j m¤§vbv‡_© m¤§wZ`vZv (), hvnvi m¤§vbv‡_© we‡j m¤§wZ cÖ`vb Kwiqv‡Q Zvnvi cieZ©x cÖ‡Z¨K c‡¶i wbKU wej cwi‡kv‡ai Rb¨ `vqx _vwK‡e| Giƒc wej cwi‡kv‡ai
Rb¨ m¤§vbv‡_© m¤§wZ`vZvi †Kvb ¶wZ ev nvwb NwU‡j hvnvi m¤§vbv‡_© m¤§wZ cÖ`vb Kiv nBqv‡Q, †mB e¨w³ I Zvnvi c‚e©eZ©x mKjc¶ H ¶wZ ev nvwbi Rb¨ `vqx _vwK‡eb|
Z‡e hw` wejwU c~Y©Zvi c‡ii w`‡bi g‡a¨ Dc¯’vcbKiv bv nq, (A_evH we‡j m¤§wZ`vZv †hB wVKvbv w`qv‡Q Zvnv hw` wej cwi‡kv‡ai ¯’vb nB‡Z ¢iæ nq, †mB †¶‡Î Zvnv Dc¯’vc‡bi Rb¨ AMÖeZ©x Kiv bv nq) Zvnv nB‡j m¤§vbv‡_© m¤§wZ`vZv Dnvi avi‡Ki wbKU `vqx _vwK‡e bv|
112| m¤§vbv‡_© m¤§wZ`vZv KLb Awfhz³ nB‡eb|- we‡ji c~Y©Zvq cwi‡kv‡ai Rb¨ Avw`‡ói wbKU hZ¶Y fkÑ¿¹ Dc¯’vcb Kiv bv nB‡e, Ges Zvnvi KZ©„K Dnv cwi‡kv‡ai Am¤§wZ Rvbv‡bv bv nB‡e, Ges GBiƒc cÖZ¨vL¨vb wjwce× ev AvcwË cÖ`vb Kivbv nB‡e; ZZ¶Y fkÑ¿¹ m¤§vbv‡_© m¤§wZ`vZv‡K Awfhz³ Kiv hvB‡e bv|
113| m¤§vbv‡_© cwi‡kva|- ‡Kvb wewbgq we‡ji A_© cwi‡kvwaZ bv nIqvi Kvi‡b wjwce× wKsev AvcwË cÖ`vb Kiv nB‡j,Dnv cwi‡kv‡ai Rb¨ `vqx †Kv c‡¶i m¤§vbv‡_© †h †Kvb e¨w³ Zvnv cwi‡kva Kwi‡Z cvwi‡eb,Z‡e kZ© _v‡K ‡h, †h e¨w³ Zvnv cwi‡kva Kwi‡eb (A_ev Bnvi c‡¶ Zvnvi cÖwZwbwa) wZwbc~‡e©B †bvUvix cvewj‡Ki m¤§~‡L †NvlYv Kwi‡eb ‡h,wZwb †Kvb& c‡¶i m¤§vbv‡_© Zvnv cwi‡kva Kwiqv‡Qb Ges †bvUvix cvewjK KZ©…K Zvnv bw_fz³ nB‡Z nB‡e|
114| m¤§vbv‡_© cwi‡kvaKvixi AwaKvi|- Abziƒc wej cwi‡kv‡ai †¶‡Î avi‡Ki †hB mKj AwaKvi _v‡K, †hB e¨w³ Zvnv cwi‡kva K‡i Zvnvi Z`&iƒc mKj AwaKvi iwnqv‡Q Ges D³ e¨w³ hvnvi m¤§vbv‡_© †h cwigvY A_©cwi‡kva Kwiqv‡Qb my`mn Zvnv Ges Dnv cwi‡kv‡a †h cwigvb UvKv LiP nBqv‡Q Zvnv Av`vq Kwiqv wb‡Z cvwi‡eb|
115| cÖ‡qvR‡bi †¶‡Î Avw`ó|- wewbgq we‡j ev Dnvi Aby‡gv`bc‡Î cÖ‡qvR‡bi †¶‡Î Avw`‡ói bvg wjLv _vwK‡j, hZ¶Y fkÑ¿¹ H Avw`ó ( ) KZ©…K wejwU cÖZ¨vL¨vZ bv nBqv‡Q ZZ¶Y fkÑ¿¹ Dnv cÖZ¨vL¨vZ nBqv‡Q g‡g© we‡ewPZ nB‡e bv|
116| cÖZ¨vL¨v‡bi cÖgvY e¨ZxZ m¤§wZ I cwi‡kva|- c~‡e©v³ AvcwË e¨ZxZ †Kvb cÖ‡qvR‡bi †¶‡Î Avw`ó wewbgq we‡j m¤§wZ cÖ`vb I A_© cwi‡kva Kwi‡Z cvwi‡eb|
Øv`k Aa¨vq ¶wZc~iY
117| ¶wZc~iY cÖ`v‡bi wbqg|- A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †PK cÖZ¨vL¨v‡bi †¶‡Î aviK ev †Kvb m¦Z¡vc©YKvixi wbKU `vqx ‡Kvb c¶ KZ©„K cÖ‡`q ¶wZc~ib¢ejÀh¢ZÑa wbqgvbyhvqx wba©vwiZ nB‡e:
(K) `wj‡j Dwj−wLZ A_©mn Dnv Dc¯’vcb, wjwce×KiY I AvcwË cÖ`v‡bi cÖK…Z LiPI aviK cÖvc¨ nB‡e;
(L) `vqe× e¨w³ `wj‡j cwi‡kva¨ ¯’vb nB‡Z c…_K ev wfbœ ¯’v‡b emevm Kwi‡j, aviK `zÕwU ¯’v‡bi gy`Övi eZ©gvb wewbgq nv‡i GBiƒc †gvU A_© cÖvc¨ nB‡e;
(M) cwi‡kv‡ai Rb¨ `vqx †Kvb ¯^Z¡vc©YKvix `wj‡j ewY©Z A_© †hB Zvwi‡L cwi‡kva Kwiqv‡Qb †mB ZvwiL nB‡Z `wjj Dc¯’vcb ev cwi‡kv‡ai ZvwiL fkÑ¿¹ e¨vsK ‡i‡Ui wZb ¸Y nv‡i my`mn cÖ`Ë A_© Ges cÖZ¨vL¨vZ I cwi‡kv‡ai Kvi‡Y e¨wqZ mgz`q LiP ‡diZ cvB‡eb;
(N) `vqx e¨w³ I Abyiƒc ¯^Z¡vc©YKvix wfbœ ¯’v‡b emevm Kwij ¯^Z¡vc©YKvix `zÕwU ¯’v‡bi eZ©gvb wewbgq nv‡i GBiƒc †gvU A_© cÖvc¨ nB‡eb;
(O) ¶wZc~iY cvIqvi AwaKvix e¨w³, ZrKZ ©K… cÖvc¨ A_©mn e¨wqZ mgz`q Li‡Pi Rb¨ ¶wZc~iY`vZvi eivei `k©bgvÎ ev PvwnevgvÎ cÖ‡`q wej wjwLv m¤§wZi Rb¨ cvVvB‡Z cvwi‡e| GBiƒc we‡ji mwnZ cÖZ¨vL¨vZ `wjj Ges Dnvi AvcwË (hw` _v‡K) hy³ Kwi‡Z nB‡e| GBiƒc wej cÖZ¨vL¨vZ nB‡j cÖZ¨vL¨vbKvixc¶ g‚j we‡ji b¨vq cÖZ¨vL¨vZ we‡ji
Rb¨ ¶wZc‚iY cÖ`v‡b `vqx nB‡eb|
·qv`k Aa¨vq mv‡¶¨i we‡kl wbqgmg‚n
118| wewbgq‡hvM¨ `wjj m¤úwK©Z AbywgwZ K) cÖwZ`vb m¤úwK©Z; L) ZvwiL m¤úwK©Z;
M) m¤§wZi mgq; N) qqÙÙÙ¹¡¿¹−ll mgq; O) ¯^Z¡vc©‡Yi Av‡`k; P) ó¨v¤ú m¤úwK©Z; Q) aviK, h_vwenxZ aviK;|-
wfbœwKQz cÖgvwYZ bv nIqv fkÑ¿¹ wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji †¶‡Î wbæiƒc awiqv jB‡Z nB‡e †h-
(K) cÖ‡Z¨KwU wewbgq‡hvM¨ `wjj c‡Yiwewbg‡q fÐÙ¹¤a ev Avw`ó nq; Ges Dnv hLbm¤§wZ`vbK…Z, ¯^Z¡vwc©Z, wewbgqK…Z ev qÙ¹¡¿¹¢la nq, ZLb c‡Yi Rb¨B m¤§wZ`vbK…Z, ¯^Z¡vwc©Z, wewbgqK…Z ev qÙ¹¡¿¹¢la nq;
(L) cÖwZwU wewbgq‡hvM¨ `wj‡j Dwj−wLZ Zvwi‡LB fÐÙ¹¤a ev Av‡`kK…Z nBqv‡Q;
(M) cÖwZwU m¤§wZ`vbK…Z wewbgq wej Dnv‡Z Dwj−wLZ Zvwi‡Li ci Ges c~Y©Zvi c~‡e© hyw³m½Z mg‡qi g‡a¨ m¤§wZ`vbK…Z nBqv‡Q;
(N) wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji cÖwZwU qÙ¹¡¿¹l c~Y©Zvi c‚‡e© m¤úbœ nBqv‡Q;
(O) cÖwZwU wewbgq‡hvM¨ `wj‡j †h µg-¯^Z¡vc©Y cwi`…ó nq, Dnv D³ µ‡gB Kiv nBqv‡Q;
(P) GKwU nviv‡bv A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †PK h_vh_fv‡e ó¨v¤úhy³ wQj;
(Q) wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji aviK GKRb h_vwenxZ aviK; Z‡e kZ© _v K †h, ‡hB †¶‡Î `wjjwU Dnvi ‰ea ¯^Z¡vwaKvixi wKsev AvBbMZ ‡ndvRZKvixi wbKU nB‡Z, Acivag‚‡j
ev cÖZviYvg~‡j ( ) AwR©Z nB‡e, A_ev Dnv fÐÙ¹¤aL¡l£ ev m¤§wZ`vZvi wbKU nB‡Z Acivag~‡j ev cÖZviYvg~‡j ev †eAvBbx c‡Yi wewbg‡q AwR©Z nB‡e, ‡mB‡¶‡Î `wj‡ji aviK †h GKRb h_wenxZ aviK Zvnv Zvnv‡KB cÖgvY Kwi‡Z nB‡e|
119| c ZÖ ¨vL¨v‡Zi mv¶¨ cÖgv‡Y AbywgZ|- cÖZ¨vL¨vZ nBqv‡Q Ggb wewbgq‡hvM¨ `wj‡ji gvgjvq, Av`vjZ cÖZ¨vL¨vb Ki‡Yi NUbvwU, AvcwË cÖgvY mv‡c‡¶, NwUqv‡Q ewjqv awiqv jB‡eb, hw` Ges hZ¶Y fkÑ¿¹ cÖK…Z KviYwU wg_¨v cÖgvwYZ nq|
120| `wj‡ji g~j ‰eaZv A¯^xKv‡i evav|- h_vwenxZ aviK †Kvb `wj‡ji wel‡q gvgjv `v‡qi Kwi‡j, H `wjj A½xKvicÎ nB‡j Dnvi fÐÙ¹¤aL¡lL, Ges wewbgq wej ev †PK nB‡j Dnvi Av‡`kKvix, ïay wewbgq wej nB‡j Dnvi m¤§vbv‡_© m¤§wZ`vZv cÖ_‡g †hBfv‡e `wjjwU cÖ¯‘Z Kiv nBqvwQj Dnvi ‰eaZv Av`vj‡Z A¯^xKvi Kwi‡Z cvwi‡eb bv|
121| c vÖ c‡Ki ¯^Z¡vc©Y Kwievi mvg_© A¯^xKv‡i evav|- ‡Kvb A½xKvic‡Îi fÐÙ¹¤aL¡lL Ges †Kvb wewbgq we‡ji m¤§wZ`vZv, h_vwenxZ aviK KZ©…K AvbxZ gvgjvq, A½xKvicÎ ev wewbgq wej ¯^Z¡vc©‡Yi Zvwi‡L cÖvc‡Ki ‡hvM¨Zv wQj bv, GB ARynv‡Z `wj‡ji ‰eaZv A¯^xKvi Kwi‡Z cvwi‡eb bv|
122| ¯ v^ ¶i ev c‚e©Zb c‡¶i †hvM¨Zv A¯^xKv‡i evav|- `wj‡ji cieZ©x aviK KZ©…K AvbxZ gvgjvq, `wj‡ji c~e©Zb †Kvb c‡¶i ¯^v¶i ev Pzw³ m¤úv`‡bi †hvM¨Zv‡K ¯^Z¡vc©YKvix A¯^xKvi Kwi‡Z cvwi‡eb bv|
PZz`©k Aa¨vq
‡PK m¤úwK©Z we‡kl weavbvejx
122K| e¨vsKv‡ii ¶gZv cÖZ¨vnvi|- e¨vsKv‡ii MÖvnK KZ©…K Av‡`kK…Z †PK cwi‡kv‡a e¨vs‡Ki `vwqZ¡ I ¶gZv wba©vwiZ nq-
(1) cwi‡kva Av‡`k cÖZ¨vnvi;
(2) MÖvn‡Ki g…Zz¨i msev`;
(3) GKRb MÖvn‡Ki †`Dwjqv mve¨¯’ nIqvi †bvwUk|
123| mvaviYfv‡e †iLvw¼Z †PK|- †hB ‡¶‡Î GKwU †P‡Ki Dci Zxh©K ( )
`yBwU pj¡¿¹l¡m †iLvi g‡a¨ ÒA¨vÛ †Kv¤úvwbÓ ev Gi †Kvb msw¶ßiƒc _vwK‡j ev Òwewbgq‡hvM¨ bqÓ k㸇jvmn ev Qvov Zxh©Kfv‡e Aw¼Z `zBwU mvaviY pj¡¿¹l¡m †iLv ms‡hvRb Kiv nq, †mB ms‡hvRbwU †iLv¼b Ges †PKwU mvaviYfv‡e †iLvw¼Z †PK ewjqv MY¨ nB‡e|
123K| ÒcÖvc‡Ki wnmv‡e cÖ‡`qÓ †iLvw¼Z †PK|- (1) †hB ‡¶‡Î mvaviYfv‡e †iLvw¼Z GKwU †P‡Ki Dci Zxh©Kf‡e( Aw¼Z `zBwU pj¡¿¹l¡m †iLvi g‡a¨ ÒcÖvc‡Ki wnmv‡e cª‡`qÓ k㸇jv ms‡hvRb Kiv nq †mB ‡¶‡Î †PKwU‡K mvaviYfv‡e †iLvw¼Z †PK ejvi cvkvcvwk ÒcÖvc‡Ki wnmv‡e cÖ†`qÓ †iLvw¼Z †PK ewjqv AwfwnZ Kiv hvB‡e| (2) hLb GKwU †PK‡K ÒcÖvc‡Ki wnmv‡e cÖ‡`qÓ wn‡m‡e †iLvw¼Z Kiv nq-
(K) Gi wewbgq‡hvM¨Zv iwnZ nq; Ges
(L) ‡P‡Ki A_© msMÖn Kwiqv †P‡K Dwj−wLZ cÖvc‡Ki wnmv‡e Rgv Kiv †P‡Ki A_© msMÖvnK e¨vsKv‡ii `vwqZ¡|
124| we‡klfv‡e †iLvw¼Z †PK|- †hB ‡¶‡Î GKwU †P‡Ki Dci ÔÔwewbgq‡hvM¨ bqÓ ( k㸇jvmn ev Qvov GKwU e¨vs‡Ki bvg ms‡hvRb Kiv nq, †mB
‡¶‡Î †mB ms‡hvRbwU †iLv¼b, Ges †PKwU we‡klfv‡e †iLvw¼Z, Ges †PKwU †mB e¨vs‡Ki Dci †iLvw¼Z wn‡m‡e we‡ewPZ nB‡e|
125| †jLvi ci †iLv¼b|- †hB ‡¶‡Î GKwU †PK †iLvw¼Z _v‡K bv, †mB ‡¶‡Î aviK Dnv‡K mvaviYfv‡e ev we‡klfv‡e †iLv¼b Kwi‡Z cvwi‡eb|
‡hB ‡¶‡Î GKwU †PK mvaviYfv‡e †iLvw¼Z _v‡K, †mB ‡¶‡Î aviK Dnv K we‡klfv‡e †iLv¼b Kwi‡Z cvwi‡eb|
‡hB ‡¶‡Î GKwU †PK mvaviYfv‡e ev we‡klfv‡e †iLvw¼Z _v‡K, †mB ‡¶‡Î aviK Dnv‡Z Òwewbgq‡hvM¨ bqÓ k㸇jv ms‡hvRb Kwi‡Z cvwi‡eb|
‡hB ‡¶‡Î GKwU †PK we‡klfv‡e †iLvw¼Z _v‡K, †mB ‡¶‡Î Av`v‡qi D‡Ï‡k¨ †iLvw¼Z e¨vsKvi GwU‡K czbivq Ab¨ GKRb e¨vsKvi ev Zvi cÖwZwbwai AbyK‚‡j †iLv¼b Kwi‡Z cvwi‡eb|
hLb †iLv¼bwenxb ev mvaviYfv‡e †iLvw¼Z GKwU †PK Av`v‡qi D‡Ï‡k¨ GKRb e¨vsKv‡ii wbKU †cÖiY Kiv nq, ZLb wZwb Dnv‡K wb‡Ri AbyK‚‡j † Lv¼b Kwi‡Z cvwi‡eb|
125K| †P‡Ki GKwU …l¦aÅf§ZÑ Ask †iLv¼b|- GB AvBb Øviv Aby‡gvw`Z †iLv¼b †P‡Ki GKwU …l¦aÅf§ZÑ Ask; GB AvB‡bi Aby‡gvw`Z Dcvq e¨wZ‡i‡K Ab¨ †Kvb Dcv‡q †Kvb e¨w³ KZ©…K †Kvb †P‡Ki †iLv¼b gywQqv †djv, ev hy³ Kiv, ev cwieZ©b mvab Kiv AvBbm½Z nB‡e bv|
126| mvaviYfv‡e †iLvw¼Z †P‡Ki A_© cÖ`vb|- †hB ‡¶‡Î GKwU †PK mvaviYfv‡e †iLvw¼Z _v‡K, †mB ‡¶‡Î †h e¨vsKv‡ii Dci †PKwU Avw`ó ( ) nq wZwb Ab¨ GKRb e¨vsKvi wfbœ Ab¨ KvD‡K D³ †P‡Ki A_© cÖ`vb Kwi‡eb bv|
we‡klfv‡e †iLvw¼Z †P‡Ki A_© cÖ`vb|- †hB ‡¶‡Î GKwU †PK we‡klfv‡e †iLvw¼Z _v‡K, †mB ‡¶‡Î †h e¨vsKv‡ii Dci †PKwU Avw`ó nq †mB e¨vsKvi †h e¨vsKv‡ii AbzK‚‡j †PKwU †iLvw¼Z, Zv‡K ev Zvnvi cÖwZwbwa wfbœ Ab¨ KvD‡K D³ †P‡Ki A_© cÖ`vb Kwi‡eb bv|
127| GKvwaKevi we‡klfv‡e †iLvw¼Z †P‡Ki A_© cÖ`vb|- †hB ‡¶‡Î Av`v‡qi D‡Ï‡k¨ GKRb cÖwZwbwai AbyK‚‡j †iLv¼b e¨ZxZ GKwU †PK GKvwaK e¨vsKv‡ii AbyK‚‡j †iLvw¼Z nq, †mB ‡¶‡Î Avw`ó e¨vsKvi Dnvi A_© cÖ`v‡b A¯^xKvi Kwi‡eb|
128| †iLvw¼Z †P‡Ki g~j¨ h_vmg‡q cwi‡kva|- †hB ‡¶‡Î Avw`ó e¨vs‡Ki wbKU †iLvw¼Z †PK Dc¯’vwcZ nB‡j e¨vsKwU mij wek¦v‡m I Ae‡njv e¨ZxZ mvaviYfv‡e †iLvw¼Z †P‡Ki A_© †Kvb e¨vsK‡K Ges we‡klfv‡e †iLvw¼Z †P‡Ki A_© †iLvw¼Z e¨vs‡K ev Av`v‡qi Rb¨ cÖwZwbwa‡K cwi‡kva K‡ib, †mB ‡¶‡Î hw` †P‡Ki A_© Dnvi cÖK…Z gvwjK‡K cwi‡kvwaZ nBZ Ges cÖK…Z gvwjK KZ©…K M…nxZ nBZ Zvn‡j Zvnviv †hB AwaKvi cÖvß nBZ Ges †hB ¯’v‡b Ae¯’vb KwiZ e¨vsKvi wnmv‡e†P‡Ki A_© cwi‡kvaKvix e¨vsKvi Ges (cÖvc‡Ki nv‡Z †mB †PK Avmvi †¶‡Î) Zvi Av‡`kKZ©v GKB AwaKvi cÖvß nB‡eb Ges mKj †¶‡Î GKB ¯’v‡b Ae¯’vb Kwi‡eb|
129| †iLvw¼Z †P‡Ki g~j¨ h_vmg‡q wfbœ cwi‡kva|- †Kvb e¨vsK mvaviYfv‡e †iLvw¼Z †P‡Ki g~j¨ e¨vsK wfbœ Ab¨ KvD‡K A_ev we‡klfv‡e †iLvw¼Z †P‡Ki g~j¨ †iLvw¼Z e¨vsK ev Av`v‡qi Rb¨ Zvi cÖwZwbwa wfbœ Ab¨ KvD‡K cwi‡kva Kwi‡j, GBiƒc cwi‡kv‡ai Kvi‡Y †P‡Ki cÖK…Z gvwjK †Kvbiƒc r¢aNËÙ¹ nB‡j e¨vsKvi †P‡Ki cÖK…Z gvwj‡Ki wbKU `vqe× _vwK‡eb:
Z‡e kZ© _v‡K †h, †hB ‡¶‡Î cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯’vwcZ †PK Dc¯’vc‡bi mgq †iLvw¼Z wQj bv g‡g© cÖZxqgvb nq A_ev AÎ AvB‡bi Abz‡gvw`Z cš’v e¨ZxZ BwZc~‡e© †iLvw¼Z †P‡Ki †iLv¼b gywQqv †djv ev †hvM Kiv ev cwieZ©b Kiv nBqv‡Q, †mB ‡¶‡Î mij wek¦v‡m Ges Ae‡njv e¨ZxZ †P‡Ki g~j¨ cwi‡kvaKvix e¨vsKvi `vqx nB‡eb bv ev `vqe× nB‡eb bv A_ev †PKwU †iLv¼‡bi Kvi‡Y ev AÎ AvB‡bi Aby‡gvw`Z cš’v e¨ZxZ †iLv¼b gywQqv †djv ev †hvM Kiv ev cwieZ©b mvab Kwievi Kvi‡Y Ges e¨vsKvi wfbœ Ab¨ KvD‡K ev †iLvw¼Z e¨vsK ev Av`v‡qi Rb¨ Zvnvi cÖwZwbwa wfbœ Ab¨ KvD‡K cwi‡kva Kwievi Kvi‡Y cwi‡kv‡ai welqwU cÖkœwe× nB‡e bv|
130| wewbgq‡hvM¨ bq kã E¢õ¢Ma †PK|- wewbgq‡hvM¨ bq kã D‡j−L c~e©K mvaviYfv‡e ev we‡klfv‡e †iLvw¼Z †P‡Ki cÖvcK qÙ¹¡¿¹lL¡l£l wbKU nB‡Z cÖvß AvBbMZ AwaKv‡ii †_‡K AwaKZi fv‡jv AvBbMZ AwaKvi cÖvß nB‡Z Ges w`‡Z m¶g
nB‡eb bv|
131| †P‡Ki cwi‡kva g~j¨ msMÖ‡n e¨vsKv‡ii `vq-gyw³|-wewbgq‡hvM¨ `wjj AvB‡bi GB aviv g‡Z hw` †Kvb e¨vsK h_vwewa ¢hnÄÙ¹a¡l mwnZ Zvnvi c‡¶ µmW A_ev GKvD›U †cqx µmW †PK Zvnvi M«vn‡Ki wnmv‡e Dnvi cwi‡kva g~j¨ msM«n Kwiqv †`q, D³ †P‡K M«vn‡Ki ¯^Z¡vwaKvi ‰ea bv _vwK‡j ev œ¦¢Vk¤š² nB‡jI msM«vnK (Kv‡jKwUs) e¨vsK GB Rb¨ c«K…Z gvwj‡Ki wbKU `vqx nB‡e bv|
e¨vL¨v-1t Aek¨ hw` msM«vnK e¨vsK µmW †P‡Ki cwi‡kva g~j¨ msM«n‡Yi c~‡e© M«vn‡Ki wnmv‡e Rgv Kwiqv †`q Zvnv nB‡j GB avivq e¨vsKv‡ii `vwq‡Z¡i Ae¨vnwZ nB‡e bv|
e¨vL¨v-2t Uªvs‡K‡UW †P‡Ki A_© cwi‡kv‡ai c~‡e© Gi mZ¨Zv I h_vh_Zv hvPvB Kiv A_© MÖnYKvix e¨vs‡Ki `vwqZ¡|
131K| Lmovi †¶‡Î GB Aa¨v‡qi cÖ‡qvM|- aviv 85G Gi weavb †gvZv‡eK GB Aa¨v‡qi weavb¸wj †h †Kvb WªvdU Gi†¶‡Î cÖ‡hvR¨ nB‡e, †hb WªvdUwUGKwU †PK wQj|
131L| ÒcÖvc‡Ki wnmv‡e cÖ‡`qÓ wn‡m‡e †iLvw¼Z †PK Rgvi †¶‡Î e¨vsKv‡ii wbivcËv|- †hB ‡¶‡Î e¨vsKv‡ii wbKU Av`v‡qi Rb¨ †PK cÖ`v‡bi mgq ÒcÖvc‡Ki wnmv‡e cÖ‡`qÓ wn‡m‡e †iLvw¼Z g‡g© cÖZxqgvb nq bv ev ÒcÖvc‡Ki wnmv‡e Ö‡`qÓ wn‡m‡e †iLvw¼Z †PK gywQqv †djv nBqv‡Q ev cwieZ©b Kiv nBqv‡Q, †mB ‡¶‡Î mij wek¦v‡m Ges Ae‡njv e¨ZxZ †P‡Ki cwi‡kvwaZ A_© Av`vqKvix Ges Dnv MÖvn‡Ki wnmv‡e RgvKvix e¨vsKvi ÒcÖvc‡Ki wnmv‡e cÖ‡`qÓ wn‡m‡e †iLv¼b ev Abyiƒc †iLv¼b gywQqv †djv ev cwieZ©b Kiv Ges †P‡Ki A_© Av`vq Kwiqv cÖK…Z cÖvcK e¨ZxZ Ab¨ †Kvb MÖvn‡Ki
wnmv‡e Rgv Kwievi Rb¨ `vqx _vwK‡eb bv|
131M| †PK Znwe‡ji ¯^Z¡ qÙ¹¡¿¹l K‡i bv|- GKwU †PK ¯^xqfv‡e Av‡`kKZ©vi e¨vs‡K RgvK…Z Znwe‡ji †Kvb As‡ki ¯^Z¡ qÙ¹¡¿¹l K‡i bv|
cÂ`k Aa¨vq
wewbgq wej m¤úwK©Z we‡kl weavbvejx
131N| KwZcq Avw`ó|- Askx`vi nDb ev bv nDb, `yB ev Z‡ZvwaK Avw`‡ói AbyK‚‡j †Kvb wewbgq wej Av‡`k Kiv hvB‡Z cv‡i;wKš‘ weKí `yBRb Avw`‡ói AbyK‚‡j wKsev `yB
ev Z‡ZvwaK AbyµwgK Avw`‡ói AbyK‚‡j cÖ`Ë Av‡`k‡K wewbgq wej ejv hvB‡e bv|
131O| Kvnvi AbyK‚‡j wewbgq wej wjwLZ nB‡e|- GKwU wewbgq wej Av‡`kKZ©vi AbyK‚‡j ev Zvnvi Av‡`‡k cwi‡kva¨ - g‡g© wjwLZ nB‡Z cv‡i A_ev Dnv Avw`‡ói AbyK‚‡j ev Zvnvi Av‡`‡k cwi‡kva¨ nB‡e - g‡g©I wjwLZ nB‡Z cv‡i|
131P| KLb m¤§wZi Rb¨ Dc¯’vcb Avek¨K|- G wU wewbgq we‡ji m¤§wZ`vZvi `vq wba©vi‡Yi j‡¶¨ GwU cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯’vwcZ nIqvi c~‡e© m¤§wZi Rb¨ Dc¯’vwcZ nIqv Avek¨K|
131Q| hLb Dc¯’vcb gIKzd|- ZLbB †Kvb wewbgq wej m¤§wZi Rb¨ Dc¯’vcb gIKzd nq Ges Am¤§wZi d‡j cÖZ¨vL¨vZ ewjqv awiqv jIqv hvB‡Z c ‡i-
(K) hLb Avw`‡ói g„Z¨z nBqv‡Q A_ev whwb †`Dwjqv †NvwlZ nBqv‡Qb A_ev whwb GKRb KwíZ e¨w³ A_ev whwb wewbgq wej m¤úv`‡b A‡hvM¨;
(L) hLb h_vh_ AbzmÜvb Kwievi ciI Avw`ó‡K wewbgq wej Dc¯’vc‡bi Rb¨ wba©vwiZ Zvwi‡L Dc¯’vc‡bi ¯’v‡b LuywRqv cvIqv bv hvq;
(M) hLb hyw³m½Z cÖ‡Póv m‡Ë¡I Dc¯’vcb Kvh©Ki Kiv hvq bvB;
(N) hLb Dc¯’vcbwU AwbqwgZ nIqv m‡Ë¡I Ab¨wea Kvi‡Y m¤§wZ cÖZ¨vL¨vZ nBqv _v‡K|
131R|Av‡`kKZ©v I ¯^Z¡vc©YKvixi weiæ‡× avi‡Ki cÖwZKv‡ii AwaKvi|- GB AvB‡bi weavb mv‡c‡¶, hLb GKwU wewbgq wej Am¤§wZi d‡j cÖZ¨vL¨vZ nBqv _v‡K, ZLb we‡ji aviK KZ©…K Dnvi Av‡`kKvixI ¯^Z¡vc©YKvixi ¢hl¦−Ü Zvr¶wYK cÖwZKv‡ii e¨e¯’v MÖn‡Yi AwaKvi D™¢zZ nq Ges cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯’vcb cÖ‡qvRb nq bv|
131S| aviK kZ©hy³ m¤§wZ A¯^xKvi Kwi‡Z cvwi‡eb|- GKwU wewbgq we‡ji aviK kZ©hy³ m¤§wZ MÖn‡Y A¯^xK…wZ RvbvB‡Z cvwi‡eb Ges hw` wZb kZ©nxb m¤§wZ AR©b Kwi‡Z bv cv‡ib, Z‡e Zvnv Am¤§wZi d‡j cÖZ¨vL¨vZ nBqv‡Q ewjqv wZwb we‡ePbv Kwi‡Z cvwi‡eb|
132| mwbœ‡ewkZ wejmg~n|- wewbgq wej¸‡jv wKQz L‡Û cÖ¯‘Z Kiv hvB‡Z cv‡i, cÖ‡Z¨K LÛ msL¨vwqZ nB‡e Ges kZ© _vwK‡e †h, Ab¨vb¨ LÛ Acwi‡kvwaZ _vKv fkÑ¿¹ GwU
cwi‡kva¨ _vwK‡e| mKj LÛ GK‡Î GKwU †mU wn‡m‡e MY¨ nB‡e; wKš‘ mKj †mU wgwjqv GKwU gvÎ wej MwVZ nB‡e Ges GKwU wfbœ we‡ji †¶‡Î GKwU LÛ cwi‡kv aZ nB‡j
mKj †mU cwi‡kvwaZ ewjqv MY¨ nB‡e|
e¨wZµg - hLb GKRb e¨w³ we‡ji wewfbœ Ask MÖnY K‡i ev we‡ji wewfbœ Ask wewfbœ e¨w³i AbyK‚‡j ¯^Z¡vc©YK‡i, wZwb Ges cÖ‡Z¨K L‡Ûi ZrcieZ©x ¯^Z¡vc©YKvix mswk−ó L‡Ûi Rb¨ Ggbfv‡e `vqe× _vwK‡eb †hb GwU wQj GKwU ¯^Zš¿ wej|
133| cÖ_g M…nxZ As‡ki aviK mKj As‡ki AwaKvix|we - wbgq we‡ji GKB †m‡Ui wewfbœ As‡ki h_vwenxZ aviK‡`i g‡a¨ whwb ¯^xq As‡ki cÖ_g AvBbMZ aviK nb, wZwb we‡ji Ab¨vb¨ As‡ki Ges we‡j Dwj−wLZ A‡_©i AwaKvix nB‡eb|
lô`k Aa¨vq AvšÍRv©wZK AvBb
134| ‰e‡`wkK `wj‡ji c¶M‡Yi `vq-`vwqZ¡ m¤úwK©Z AvBb|- wecixZgzLx †Kvb Pzw³i AeZ©gv‡b Ges aviv 136 Gi weavb mv‡c‡¶, ‰e‡`wkK A½xKvicÎ, wewbgq wej ev †P‡Ki †¶‡Î,-
(K) `wjjwU †hB ¯’v‡b cÖ¯‘Z ev Avw`ó, M…nxZ ev wewbgqK…Z nBqv‡Q, †mB ¯’v‡bi AvBb KZ©…K wba©vwiZ nB‡e-
(1) c¶M‡Yi mvg_¨©; Ges
(2) `wjjwUi ‰eaZv A_ev †¶ÎgZ, Bnvi m¤§wZ evwewb‡gq|
Z‡e kZ© _v‡K †h, ‡hB ¯’v‡b Giƒc `wjj cÖ¯‘Z ev Avw`ó nBqv‡Q †mB ¯’v‡bi AvB‡bi weavb †gvZv‡eK Zvnv ÷¨v¤úhy³ nq bvB wKsev ch©vß ÷¨v¤úhy³ nq b B ARynv‡Z `wjjwU A‰ea ev AMÖnY‡hvM¨ nB‡e bv;
(L) GBiƒc `wjj cwi‡kva¨ ¯’v‡bi AvB‡bi weavb †gvZv‡eK wba©vwiZ nB‡e,-
(1) Dnvi mKj c‡¶i `vq-`vwqZ¡;
(2) m¤§wZ ev cwi‡kv‡ai Rb¨ Dc¯’vcb pwœ²¡¿¹ wel‡q avi‡Ki `vwqZ¡mg~n;
(3) `wjjwU c~Y©Zv cÖvwßi ZvwiL;
(4) cÖZ¨vL¨v‡bi KviYmg~n;
(5) Am¤§wZi Ave¨kKZv Ges h_v_©Zv ev cÖZ¨vL¨v‡bi ‡bvwUk;
(6) `wj‡ji A_© cwi‡kva Ges p−¿¹¡oSeL mKj cÖkœmn †hB gy`Övq Ges †hB wewbgq nv‡i `wj‡ji A_© cwi‡kvwaZ nB‡e|
D`vniY
ÔKÕ KZ©…K K¨vwj‡dvwb©qv‡Z GKwU wewbgq wej Avw`ó nBj, †hLv‡b my‡`i nvi 25 kZvsk
Ges wejwU ÔLÕ KZ©…K m¤§wZ`vbK…Z wejwU IqvwksU‡b cwi‡kva¨ †hLv‡b my‡`i nvi 6
kZvsk| wejwU evsjv‡`‡k ¯^Z¡vwc©Z Ges cÖZ¨vL¨vZ nq| wejwUi Rb¨ ÔLÕ Gi ¢hl¦−Ü
evsjv‡`‡ki AvBbvbyM e¨e¯’v M…nxZ nq| ÔLÕ gvÎ 6 kZvsk nv‡i my` cwi‡kv‡a eva¨ wKš‘ ÔKÕ Av‡`kKZ©v wn‡m‡e Awfhy³ nB‡j †m 25 kZvsk nv‡i my` cwi‡kv‡a eva¨ _vwK‡eb|
135| wewbgq‡hvM¨ `wjj (ms‡kvab) Aa¨v‡`k, 1962 (1962 mv‡ji 49 bs Aa¨v‡`k) Gi aviv 53 KZ©…K evwZjK…Z|
136| evsjv‡`‡ki evB‡i wKš‘ †mB †`‡ki AvBbvbyhvqx fÐÙ¹¤a¤a¤a¤aLLLL«««a `wjj|- †Kvb wewbgq‡hvM¨ `wjj hw` evsjv‡`‡ki evB‡i fÐÙ¹¤aL«a, Avw`ó, m¤§wZ`vbK…Z ev ¯^Z¡vwc©Z nBqv _v‡K, Ges D³ `wj‡j cÖ`wk©Z †Kvb Pzw³,Dnv m¤úv`‡bi †`‡ki AvBb Abyhvqx
Awm× nBqv _v‡K, Zvnv nB‡j GB Kvi‡b evsjv‡`‡ki AvBb Abyhvqx evsjv‡`‡ki
AiÉ¿¹−l wewbgq‡hvM¨ `wjjwUi cieZx© †Kvb m¤§wZ`vb ev ¯^Z¡vc©Y AKvh©Ki nB‡e bv|
137| we‡`kx AvBb m¤ú‡K© Abygvb|- A½xKvicÎ, wewbgq wej Ges †PK m¤úwK©Z †Kvb we‡`kx AvBb wecixZg‡g© cÖgvwYZ bv nB‡j Zv evsjv‡`‡ki mgch©v q AvBb ewjqv AbywgZ nB‡e|
mß`k Aa¨vq
wnmv‡e Ach©vß Znwej _vwKevi Rb¨ wbw`©ó †PKmg~n cÖZ¨vL¨v‡bi †¶‡Î `Û
138| wnmv‡e Ach©vß Znwej BZ¨vw` RwbZ Kvi‡Y †PK cÖZ¨vL¨vb|-(1) ‡h‡¶‡Î †Kvb
e¨w³ Zvnvi †Kvb e¨vs‡Ki wnmv‡e Aci †Kvb e¨w³‡K †h cwigvY A_© cwi‡kv‡ai Rb¨ †PK wjwLqv w`‡jb, wKš‘ Zvnvi wnmv‡e Aewkó †h UvKv Av‡Q Zvnv w`q wjwLZ †PK mgš^q Kwievi gZ ch©vß UvKv bv _vKvq wKsev D³ wnmve nB‡Z UvK cwi‡kv‡ai Rb¨ e¨vs‡Ki mv‡_ †h cwigvY UvKvi Pyw³ Kiv nBqv‡Q Zvnv A¢aœ²¡¿¹ nIq q wKsev †¯^”Qvq I D†Ïk¨ cÖ†Yvw`Zfv†e †jb†`b ¯’wMZ/wnmve eÜ Kwievi Kvi†Y e¨vsK KZ©…K D³ †PKwU Acwi‡kvwaZ nBqv †diZ Avwm‡j, H e¨w³ Bnvi Øviv Aciva msNUb Kwiqv‡Qb ewjqv we‡ewPZ nB‡e Ges GBRb¨ GB AvB‡b wecix‡Z †Kvb weav‡bi AeZ©gv‡b, me©wbæ 06 (Qq) gvm n‡Z m‡ev©”P 02 (`yB) ermi †gqv` fkÑ¿¹ Kviv`‡Û A_ev †P‡K wjwLZ A‡_©i Pvi¸Y A_©`†Û A_ev Dfqwea `‡Û `wÛZ nB‡eb:
Z‡e kZ© _v‡K †h, GB avivi †Kvb wKQzB cÖ‡hvR¨ nB‡e bv hw` bv-
(K) †PKwU Avw`ó nIqvi Qq gv‡mi g‡a¨ ev Dnvi Kvh©KvwiZvi †gqv`Kv‡ji g‡a¨,hvnv c~‡e© msNwUZ nq,Dnvi g‡a¨ ‡PKwU e¨vs‡Ki wbKU Dc¯’vwcZnq;
(L) †PKwU Acwi‡kvwaZ Ae¯’vq †diZ cÖ`v‡bi wel‡q e¨vs‡Ki wbKU †_‡K Z_¨ cÖvwßi wÎk w`‡bi g‡a¨ †P‡Ki cÖvcK ev †¶Î g‡Z Dnvi h_vwenxZ aviK Dwj−wLZ cwigvb A_© cwi‡kv‡ai `vex RvbvBqv †P‡Ki Av‡`kKZ©v‡K wjwLZ †bvwUk cÖ`vb K‡ib, Ges
(M) D³ †bvwUk cÖvwßi wÎk w`‡bi g‡a¨ †P‡Ki Av‡`kKZ©v Dn i cÖvcK ev †¶ÎgZ Dnvi h_vwenxZ aviK‡K ‡P‡K Dwj−wLZ cwigvYA_© cwi‡kv‡a e¨_© nb|
(1K) Dc-aviv (1) Gi `dv (L) Gi Aax‡b Avewk¨K †bvwUkwU wbæ wjwLZfv‡e Rvwi Kwi‡Z nB‡e-
(K) ‡hB e¨w³i Dci Dnv Rvwi Kwi‡ZnB‡e †m e¨w³‡K cÖ`vb Kwiqv; ev
(L) evsjv‡`‡k D³ e¨w³i mvaviY ev me©‡kl ÁvZ Avevm¯’j ev Kviev‡ii ¯’v‡b †iwRóªx Wv‡K cÖvwß ¯^xKvicÎmn Bnv †cÖi‡Yi gva¨‡g; ev
(M) eûj cÖPvwiZ†Kvb evsjv ‰`wbK cwÎKvq cÖKv‡ki gva¨‡g|
(2) †hB †¶‡Î Dc-aviv (1) Gi Aax‡b †Kvb Rwigvbv Av`vq Kiv nBqv‡Q, †mB †¶‡Î †P‡K ewY©Z A‡_©i cwigvY fkÑ¿¹ Av`vqK…Z Rwigvbv Dnvi aviK‡K cwi‡kva Kwi‡Z nB‡e|
(3) GB AvB‡bi †Kvb wKQzB aviK†K, †P‡Ki Acwi‡kvwaZ Ask Av`v‡qi Rb¨ ‡`Iqvbx †gvKÏgv Kwievi AwaKvi nB‡Z ewÂZ Kwi‡e bv|
(4) †Kvb e¨vsK ev Avw_©K cÖwZôvb F‡Yi wecix‡Z RvgvbZ wn‡m‡e †PK MÖnY Kwi‡e bv ev ivwL‡e bv|
138K| Avwc‡ji †¶‡Î evav-wb‡la|- −g±Sc¡¢l Kvh©wewa, 1898 G hvnv wKQzB _vKzK bv †Kb, 138 Gi †h ‡Kvb Dcavivi AvIZvq cÖ`Ë iv‡qi wecix‡Z Avwcj Kwievi c~‡e© cÖZ¨vL¨vZ †P‡Ki cwigv‡Yi 50% A_© ivq cÖ`vbKvix Av`vj‡Zi wbKU Rgv cÖ`vb Kwi‡Z
nB‡e|
139| wewbgq‡hvM¨ `wjj (ms‡kvab) AvBb, 2000 (2000 mv‡ji 17 bs AvBb) Gi aviv 3 KZ©…K evwZjK…Z|
140| †Kv¤úvbxi Acivamg‚n|- aviv 138 Gi AvIZvq AcivaKvix e¨w³ hw` GKwU ‡Kv¤úvbx nq, Zvnv nB‡j ewY©Z †Kv¤úvbxmn D³ Aciva msNU‡b mgq †Kv¤úvbxi e¨emvq cwiPvjbvq `vwqZ¡cÖvß Ges AvBbZ `vqx cÖ‡Z¨K e¨w³ H Aciv‡ai Rb¨ †`vlx ewjqv MY¨ nB‡eb Ges BnviRb¨ Zvnv‡`i ¢hl¦−Ü Av`vj‡Z gvgjv `v‡qi Kiv hvB‡e Ges Z`vbzhvqx `wÛZ nB‡eb:
Z‡e kZ© _v‡K †h, GB Dc-avivq hvnv wKQzB _vKzK bv †Kb,hw` `vqx e¨w³ cÖgvY Kwi‡Z cv‡ib †h D³ Aciva Zvnvi ÁvZmv‡i msNwUZ nq bvB A_ev D³ Aciva msNUb cÖwZ‡iv‡ai Rb¨ wZwb m¤¢ve¨ mKj c`‡¶c MÖnY Kwiqv‡Qb, Z‡e wZwb †`vlx p¡hÉÙ¹ nB‡eb bv|
(2) Dcaviv (1) †Z hvnv wKQzB _vKzK bv †Kb, AÎ AvB‡bi AvIZvq ‡Kvb ‡Kv¤úvbx KZ©…K ‡Kvb Aciva msNwUZ n‡j Ges D³ ‡Kv¤úvwbi ‡Kvb cwiPvjK, e¨e¯’vcK, mwPe ev Ab¨ Kg©KZ©vi m¤§wZ‡Z ev c‡iv¶ mg_©‡b ev ‡Kvb Ae‡njvi Kvi‡Y D³ Aciva msNwUZ nBqv‡Q g‡g© cÖgvwYZ nB‡j, ‡Kv¤úvwbi D³ cwiPvjK, e¨e¯’vcK, mwPe ev Ab¨ Kg©KZ©v H Aciv‡ai Rb¨ †`vlx ewjqv MY¨ nB‡eb Ges Bnvi Rb¨ Zvnv‡`i ¢hl¦−Ü Av`vj‡Z gvgjv `v‡qi Kiv hvB‡e Ges Z`vbyhvqx `wÛZ nB‡eb|
e¨vL¨v - GB avivi D‡Ï‡k¨ c‚iYK‡í-
(K) "‡Kv¤úvbx" A_© ‡Kvb mswewae× ms¯’v Ges Bnv ‡Kvb dvg© ev e¨w³e‡M©i mgš^‡q MwVZ †Kvb mwgwZ‡KI A¿¹i¤Ñš² K‡i; Ges
(L) †Kvb dv‡g©i "cwiPvjK" ewj‡Z D³ dv‡g©i GKRb Askx`vi‡K eySvB‡e|
141| Acivamg‚n Avg‡j †bIqv, BZ¨vw`|- −g±Sc¡l£ Kvh©wewa, 1898 (1898 mv‡ji 5g AvBb)-‡Z hvnv wKQzB _vKzK bv †Kb-
(K) †P‡Ki cÖvcK A_ev h_vwewnZ aviK KZ©…K wjwLZfv‡e †Kvb Awf‡hvM `vwLj e¨ZxZ †Kvb Av`vjZ 138 avivi Aaxb n¡¢Ù¹−k¡NÉ †Kvb Aciva Avg‡j wb‡eb bv;
(L) 138 avivi `dv (M) Gi weavb †gvZv‡eK †Kvb Aciva msNU‡bi ZvwiL nB‡Z GK gv‡mi g‡a¨ Abyiƒc Awf‡hvM `vwLj Kwi‡Z nB‡e;
(M) †g‡U«vcwjUb g¨vwR‡÷«U A_ev RywWwkqvj g¨vwR‡÷«U Gi Av`vjZ 138 avivi Aaxb †Kvb Aciv‡ai wePviKvh© m¤úv`b Kwi‡e |
(N) ‡dŠR`vwi Kvh©wewa, 1898 (1898 mv‡ji 5bs AvBb) G hvnvB _vKzK bv †Kb, 138 avivq ewY©Z cÖwZwU Aciv‡ai †¶‡Î Av‡cvl-gxgvsmvi wel‡q, wePv‡ii
†h †Kvb ch©v‡q, Dfq c‡¶i ïbvbxi ci, Ges ivq †NvlYvi c~‡e© Av`vjZ we‡ePbv
Kwi‡eb|
142| gvgjvi wePv‡ii mgqmxgv|- (1) GB AvB‡bi Aax‡b †Kvb gvgjvi wePvi, hZ`yi m¤¢e, b¨vq wePv‡ii ¯^v‡_© avivevwnKfv‡e cÖwZ Kvh©w`e‡m AbywôZ nB‡e, hw` bv Av`vjZ cÖ‡qvRbxqZv D‡j−L c~e©K wjwLZfv‡e cieZx© Kvh©w`e‡m wePvi g~jZexi †Kvb Av‡`k cÖPvi K‡ib|
(2) GB avivi Aax‡b †Kvb gvgjvi wePviKvh© bvwj‡ki Qq gv‡m g‡a¨ mgvß Kwi‡Z nB‡e|
143| iwnZKiY I †ndvRZKiY|- (1)
1881 m‡bi 26bs AvBb) mKj ms‡kvabxmn GZØviv iwnZ Kiv nBj|
2| D³iƒc iwnZKiY m‡Ë¡I iwnZK…Z AvB‡bi AaxbK…Z mKj Kvh©µg GB AvB‡bi AaxbK…Z ewjqv MY¨ nB‡e, Ges `v‡qiK…Z †Kv‡b gvgjv ev M„nxZ †Kvb Kvh©aviv Awb®úbœ _vwK‡j Dnv GBiƒ‡c wb¯úbœ nB‡e †h‡bv Dnv GB AvB‡bi Aaxb ` ‡qiK…Z ev M„nxZ nBqv‡Q|
d¡l¡ 138 Ef--d¡l¡ (1)---HHH p¡S¡ pÇf−LÑ hm¡ q−u−R ®k,
d¡l¡ 138 ®j¡a¡−hL ®Sm h¡ S¢lj¡e¡ h¡ Eiu cä fÐc¡−el ¢¢hhdd¡¡eeee BBBBcc¡¡mmmm−−aall ü¢h−hQe¡u fËcš q−u−Rz Ab¡Ñv Ef¢l¢õ¢Ma ¢ae¢V c−äl ®k ®L¡eeee HHHHLLLL¢¢¢¢VVV Bc¡¡¡ma a¡l
ü£u ¢h−hQe¡u ¢c−a qLc¡lz HC ü ü£ £u u ¢h−hQe¡ fË−u u¡ ¡N N L Llll l¡ ¡l l ® ®rrr r−−− −œ œ ¢¢¢ ¢h h‘ ‘ ¢hQQQ Q¡ ¡¢ ¢l lLLL L
Bc¡mappjj§q§q ¢¢hhhhËaËaLLll AAhhÙÙÛ¡Û¡uu ffss−−RR HH¢¢VV ØØfføøzz pp¤¢¤¢ee¢¢ccÑøÑø ¢¢ee−− −c cÑnÑ ÑnÑ ee ee¡ ¡ (( ) b¡L−m pLm ¢hQ¡¢lL BB BBc c¡¡ ¡¡m ma a H HL LC C l lL Lj j c cä ä f fËc Ëc¡ ¡ee ee L Ll l−− −−a a p pr rj j H Hh hww BCeS£¢hpq
SeN−−−ZZZZlll h¤T−a p¤¢hd¡ quz z E Eff ff¢ ¢l l¢ ¢õ õ¢ ¢M Maa aa A Ah hÙÙ ÙÛ¡Û¡ Û¡Û¡d d£ £− −ee ee üüüü¢¢¢¢h−hQeee¡¡ fÐ−u¡−Nl ®r−œ pLm ¢hQ¡¢lL Bc¡ma−L Aœœœ œ ¢ ¢h hi i¡¡ ¡NNN N ¢¢¢ ¢e e− −j jÀ¡ À¡š š² ² ¢ ¢e e− −c cÑn Ñne e¡¡ ¡ AA Ae e¤pp ¤pl lZ Z LLLLllll−a ¢¢¢¢e−−−−ccccÑn ¢c−µRz
(1) ®j¡LŸj¡ c¡−u−ll 3 ((((¢ae) j¡−ppllll jj−−ddÉÉÉÉ ®®QQLL ffËcËc¡¡eeLLLL¡¡ll££ kk¢¢¢¢cccc ®®QQ−−LL EE−−õõ¢¢¢¢MMMMaa V¡L¡ ®QL NËq£a¡−L fËc¡e L−− −−l l ® ®p p− −r r− −œ œ ¢ ¢hh hhQQ QQ¡ ¡¢ ¢l lL L B Bcc cc¡ ¡mm mmaa aa − −Q Q− −L L EE ¢¢õ õ¢ ¢M Ma a V V¡ ¡LL L¡¡ ¡¡ Hhw j¡jm¡l k¡ha£u MlQ ®k¡N L−l S¢lj¡e¡ (r¢af§lZ) fËc¡e L−l l¡u fËc¡e Ll−hez
(2) ®QL fËc¡eL¡l£ k¢c ®j¡LŸj¡ c¡−u−ll 3 (¢ae) j¡p A¢aœ²²²²¡¡¿¹ qJu¡l fl
¢L¿º 6 (RRRRu) j¡−pl f§−hÑ ®QL NËq£a¡−L ®Q−L h¢ZÑa V¡L¡ fËc¡e L−−ll aa¡¡ qq−−mm Bc¡ma ®QL NËq£a¡−L ®Q−L E−õ¢Ma V¡L¡ ¡ HHH Hh hw w ® ®Q Q− −L L EEE E− −õõõ õ¢ ¢M Ma a VV ¡¡ LL ¡¡ ll pjf¢lj¡Z VV¡¡LL¡¡ jj¡¡jjmm¡¡ll MMllQQ ¢¢qqpp¡¡−−hh ®®kk¡¡NN LL−−ll SS¢¢lljj¡¡eeee¡¡ ¢¢qq−− pp −− hh ff ËcËc ¡¡ ee LL Ll l−−− −h heee ez z
(3) k¢c ®QL fËc¡eL¡l£ ®Q−L E¢õ õ¢ ¢MM MMa a p pj j¤c ¤cu u V V¡¡ ¡¡LL LL¡ ¡ jj jj¡ ¡j jm m¡ ¡ cc cc¡¡ −−−− uuuu −−−− llll llll 6666 (( RR uu)) )) jj jj¡¡ ¡¡pp p A¢aœ²¡¿¹ qJu¡l fl Hhw 1 (HL) hRl A¢aœ²¡¿¹ qJu¡l f§−hÑ fËcËcËcËc¡e L−l ®p−r−œ Bc¡ma ®Q−L E−õ¢Ma V¡L¡ Hhw ®Q−L E−õ¢Ma V¡L¡l Bs¡CC …………Z V¡L¡ S¢lj¡e¡ ¢q−p−h fËc¡e Ll−hez
(4) k¢c ®QL fÐc¡eL¡l£ ®Q−L E−õ¢ ¢¢M Ma a p pj j¤c ¤cu u V V¡¡ ¡¡LL LL¡ ¡ jj jj¡ ¡j jmm mm¡ ¡ ccc c¡¡ −−− −uuu u−−− −ll ll 111 1 ((( (HHH HLL )) hRl A¢aœ²¡¿¹ qJu¡l fl Hhw 2 (c¤C) hRl A¢aœ²¡¿¹ qJu¡l f− §hÑ ffffÐcÐcÐcÐc¡e L−l ®p−r−œ ®Q−L E−õ¢Ma V V¡ ¡L L¡ ¡ H Hhh hw w ®® ®®QQ QQ−− −−L L EE EE− −õ õ¢ ¢M Ma a V V¡ ¡L L¡ ¡l l ¢¢ ¢¢a ae e…… ……ZZ ZZ VVVV¡L¡¡¡¡ SSSS¢ljjjj¡¡¡¡eeee¡¡¡¡ ¢q−p−h fÐc¡e Ll−hez
(5) ®k−r−œ 2 (c¤C) hR−ll A¢dL pju A¢aœ²¡¿¹ qJu¡l flJ ®QQQQL fËc¡eL¡l£ ££ V¡L¡ fËc¡e e¡ L−l ®p−r−œ Bc¡ma ®Q−L E−õ¢Ma/h¢ZÑa V¡L¡l 3 (¢ae) …………ZZZZ V¡L¡ Hhw Bc¡m−al ü¢h−hQe¡u 1(HL) ¢ce ®b−L 1(HL) hRl fkÑ¿¹ p¡S¡ fËc¡e Ll−hez
d¡l¡ 138 Hl Ef--d¡l¡ (2)--H hm¡ q−u−R ®k,
−Q−L h¢ZÑa V¡L¡ Hhw S¢lj¡e¡l V¡L¡ ¢iæz ®Q−L h¢ZÑa V¡¡¡¡L¡ qqqqm ®Q−Ll EEEfl ¢m¢Ma V¡L¡l f¢lj¡Zz z A Af fl l¢¢ ¢c c− −L L, ,, S S¢ ¢ll lljj j¡ ¡e e¡ ¡l V V¡LL LL¡¡ ¡¡ qq qqm m ®® ®®QQ QQL L ff fËaËa ÉÉ ¡¡ MM ÉÉ ¡¡¡¡ −− eeee ll LL ¡¡ ll −−−− ZZ pp ªø ªø Afl¡−dl L¡l−Z Bc¡m−− −−aaaalll ü¢h−hQe¡u fËcš S¢lj¡e¡z
i¨š²−i¡N£ öd¤j¡œ ®Q−L E−õ¢Ma V¡L¡ ®f−m a¡l ®j¡LŸj¡l MlQQQQ HHHHhw pju ®rf−el ®®LL¡¡ee jj§m§mÉÉCC ®®ff−−mm¡¡ ee¡¡zz gg−−mm ®®QQ−−LL EE¢¢õ õ¢¢¢ ¢M Ma a V V¡¡¡ ¡LLL L¡¡¡ ¡p pq q S S¢ ¢l lj jj¡ ¡e e¡ ¡ ®® ®®QQ QQL LL NN NNËq Ëq£ £aa a¡ ¡− −L L fÐc¡−el ¢e¢jš š f fË−Ë−aaa aÉ ÉL L¢¢ ¢VVV V B Bc c¡¡¡ ¡m maaa a l l¡ ¡− −uuu ul l ® ®n n− −o o A A¢ ¢aa a AAA Ah hnn nÉ ÉCCC C ¢ ¢e e−−− −jjjj À¡À¡À¡À¡ šš ²² AA wwww nn ¢¢ mmM M− −h heee ex x
®Q−L E−õ¢Ma V¡L¡ Hhww ww AAœœœ lll¡¡−−uuuu hh¢¢ZZÑaÑa ¢ ¢e e−− −−cc cÑn Ñnne e¡ ¡ A Aeee¤k ¤k¡ ¡uuu u£££ £ JJJ J d d¡ ¡l l¡¡ ¡ 1 133 3888 8 HHH Hl l Efd¡l¡ (2)--H fÐcš p£j¡ fkÑ¿¹ S S¢¢¢ ¢lll lj j¡¡¡ ¡e e¡ ¡l l VVV V¡LLL L¡¡ ¡ hh h¡ ¡c c££ £ ff frr r f fС Сççç ç q q− −h heee ez z
1994 p¡−m fТaÙÛ¡¢fa Hl d¡l¡ 138 ®cJu¡e£ L¡kÑ¢h¢dl d¡l¡ 55 ®b−L 59
Hl Ae¤−µRc 11 Hhw Bj¡−cl pw¢hd¡−el Ae¤−µRc 32 Hl p¢qa p¡wO¢oÑL ¢hd¡u Hhw Eæa ¢h−nÄl jkÑ¡c¡u EW−a h¡d¡ ¢hd¡u jq¡j¡eÉ S¡a£u pwpc LaѪL Eq¡ h¡¢a−ml â¦a E−cÉ¡N NËqZ Ll−he h−m Aœ ¢hi¡N cªt Bn¡ ®f¡oZ Ll−Rz
Hl 138 d¡l¡¢V ¢h−no L−l L¡l¡N¡−l ®fÐl−Zl ¢hou¢V jq¡j¡eÉ pwpc LaѪL h¡¢am Ll¡l f§hÑ fkÑ¿¹ haÑj¡e BC−el ¢hd¡e¢V Ef−l h¢ZÑa ¢e−cÑne¡ Ae¤plZ L−l ¢hQ¡¢lL Bc¡ma l¡u fÐc¡e Ll−hez HR¡s¡ H¢V p−hÑ¡hÙÛ¡u B−f¡o−k¡NÉz
p¡¢hÑL fkÑ¡−m¡Qe¡ Hhw B−m¡Qe¡u Aœ Bf£m¢V B−f¡o−k¡NÉz
AaHh, B−cn qu Aœ Bf£m¢V ¢he¡ MlQ¡u B−f¡−o ¢eÖf¢š Ll¡ q−m¡z
Aœ l¡−ul Ae¤¢m¢f pq e¢b ( pw¢nÔø Bc¡m−a â¦a ®fËlZ Ll¡ qELz
BC−el …l¦aÄf§ZÑ ¢hou S¢sa ¢hd¡u B¢j Aœ ®j¡LŸj¡¢V pw¢hd¡−el Ae¤−µRc 103(2)(L) ®j¡a¡−hL p¡¢VÑ¢g−LV fËc¡e Ll¢R Bf£m ¢hi¡−N Bf£m Ll¡l SeÉz
pw¢nÔø l¡u Hhw B−c−nl L¢f pw¢nÔø pLm−L â¦a Ah¢qa Ll¡ qELz
(¢hQ¡lf¢a ®j¡x Bnl¡g¥m L¡j¡m)